А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

I БОБ. БИЗНЕС ЮРИТИШНИНГ ИҚТИСОДИЙ 
АМАЛИЁТДАГИ МОДЕЛЛАРИ 
1.1. Корхона бизнес-моделининг моҳияти 
Бозор шароитида корхона ҳар доим изланишда: ўз жойини, ўзига 
хослигини, ўз мақсадларига эришиш учун ўз имкониятларини 
солиштиради. Бошқача айтганда, ўзининг ноёб бизнес–моделини 
қидирда. 
Бизнес - даромад ёки бошқа моддий манфаат келтирадиган 
фаолият, бизнес дейлади. 
Модел (фр. Моделе, лотинча модулус - ўлчов, аналог, намуна) - 
кўрсатиш, нусха кўчириш, диаграмма, макет, тасвир, қандайдир 
моддий ёки руҳий тасаввур қилинган объект ёки ҳодиса, асл объект 
ёки ҳодисани соддалаштириш билан алмаштириб, унинг фақат бир 
қисмини сақлаш муҳим хусусиятидир.
Модел фақат ушбу моделга хос бўлган маълум параметрлар ва 
хусусиятлар тўпламига эга кетма-кет такрорланадиган лойиҳа 
бўлиши мумкин. Бу ҳатто бир хил маҳсулотда (лойиҳалар) ҳам 
амалга оширилади. 
"Бизнес–модели" концепциясининг моҳиятини белгилашда 2 хил 
ёндашув мавжуд. 
1) корхона ичига йўналтирилган. 
2)қийматга/мижозларга йўналтирилган (корхонанинг ташқи 
муҳитига қаратилган ёндашув); 
Биринчи ёндашув корхона фаолиятини бизнес–жараёнлари ва 
технологиялари нуқтаи назаридан кўриб чиқиш билан боғлиқ 
(диққат марказида корхона ичкарисига қаратилган). 
Иккинчи ёндашув, бошқа томондан, корхона ташқи мижозлар 
учун яратадиган қийматига, шунингдек, операция натижаларига 
эътибор қаратишни ўз ичига олади. 
Бизнес–модели саволларга жавоб олиш имконини беради: 
керакли натижага эришиш учун нима ва қандай қилиш керак. 
Таркибини аниқлайдиган ҳар қандай корхона бизнес–
моделининг асосий элементлари: 
• компания маҳсулот ва хизматлар асосида таклиф қиладиган 
ташқи мижозлар учун қиймат; 
• бу қийматни яратиш тизими, шу жумладан етказиб берувчилар 
ва мақсадли мижозлар, шунингдек қиймат занжирлари; 
• компания қиймат яратиш учун фойдаланадиган активлар; 

---

6 
• корхонанинг молиявий модели, у ҳам харажатлар таркибини, 
ҳам фойдани олиш усулини белгилайди.