A k a d e m n a s h r

BILIMISTON YURTIDA BERILGAN 
MASALALARNING JAVOBI
1-qoralovchi bergan masalaning javobi:
Har bir bog‘ o'tinga 1 tiyindan, 8 bog'ga 8 tiyin to'langan deb 
bo'lmaydi, holbuki, ko'pchilik shunday deb o'ylaydi. Bu pul 8 bog'ning 
ц!г rticmina tnianopn rhiinki olovdan uch kishi bara-
■'O ' '
' 
1 
w
variga foydalangan. Bundan chiqadigan xulosa shuki, 8 bog ning 
hammasi 8 • 3 = 24 tiyin va bir bog'ning bahosi 3 tiyin ekan.
Endi har qaysi qizga qanchadan pul tegishini aniqlash oson. 
Beshxon 5 bog' uchun 15 tiyin olishi kerak edi, ammo uning o'zi 
ham o'choqdan 8 tiyinlik foydalangani uchun 1 5 - 8 = 7 tiyin olishi 
kerak. Uchxon o'zining 3 bog' o'tini uchun 9 tiyin olishi kerak edi, 
agar bundan 8 tiyinni, ya’ni o'choqdan foydalangan haqini chegirib 
tashlasak, unga 9 - 8 = 1 tiyin tegadi.
Shunday qilib, to'g'ri taqsim qilinganda Beshxon 7 tiyin, Uchxon 
1 tiyin olishi kerak.
2-qoralovchi bergan masalaning javobi:
Maktabda necha kundan keyin 5 to'garakning hammasi yana 
bir vaqtda yig'iladi degan birinchi savolga agar 2 ga, 3 ga, 4 ga, 5 
ga va 6 ga qoldiqsiz bo'linadigan hamma sonlardan eng kichigini 
topa olsak (EKUK) osongina javob beramiz. Bu son 60 ekanligini 
bilish qiyin emas. Demak, 61-kuni yana 5 to'garak yig'iladi: chilan­
garlik to'garagi 30 ta ikki kunlikdan keyin, duradgorlik to'garagi 20 
ta uch kunlikdan keyin, foto to'garagi 15 ta to'rt kunlikdan keyin,
14

---

shaxmat to'garagi 12 ta besh kunlikdan keyin va xor to'garagi 10 
ta olti kunlikdan keyin yig'iladi. 60 kun o'tmaguncha bunday kun 
kelmaydi. Navbatdagi shunday kun yana 60 kundan keyin, ya’ni ik­
kinchi chorakda bo'ladi. Xullas, 5to'garakning hammasi mashg'ulot 
uchun yana bir vaqtda yig'iladigan kun birinchi chorak davomida 
atigi bitta bo'ladi.
Masalaning «To'garak mashg'ulotlaridan xoli bo'lgan kunlar
1-chorakda nechta bo'ladi?» degan ikkinchi qismiga javob topish 
anchayin mushkul. Bunday kunlarni topish uchun 1 dan 90 gacha 
hamma sonni yozib va shu qatordan chilangarlik to'garagi ishlay- 
digan kunlarni, ya’ni 1-, 3-, 5-, 7-, 9- va hokazo kunlarni o'chirish 
kerak. Keyin duradgorlik to'garagi ishlaydigan kunlar: 4-, 7-, 10- va 
hokazo kunlar o'chiriladi. Buning ketidan foto to'garagi, shaxmat va 
musiqa to'garaklari ishlaydigan kunlar o'chirilgandan so'ng birinchi 
chorakda hech qaysi to'garak ishlamagan kunlar o'chirilmay qoladi.
Bu ishni qilib ko'rgan kishi birinchi chorakda mashg'ulotlardan 
xoli bo'lgan kunlar anchagina, ya’ni 24 kun ekanini biladi: yanvar- 
da 8 kun, chunonchi: 2-, 8-, 12-, 14-, 18-, 20-, 24- va 30-kunlar. 
Fevralda bundav kunlar 7 ta. martda esa 9 ta.