A maliy mashg’ulotlar Аmaliy mashg’ulot №1. Mavzu: mexanizmlarni kinematik sxemalarini chizish

Аmaliyot mashg’ulotining texnologik kartasi

Bosqichlar, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Talaba
1-bosqich. Kirish (10 min.)	1.1. Mavzuning maqsadi rejadagi o`quv natijalarini e`lon qiladi, ularning ahamiyati va dolzarbligini asoslaydi. Mashg’ulot hamkorlikda ishlash texnologiyasini qo`llagan holda o`tilishini ma`lum qiladi. 1.2. Blits-so`rov o`tkazadi va auditoriyaning tayyogarlik darajasini aniqlaydi: 1.3. “Аqliy xujum” usulidan foydalangan xolda auditoriyani tayyorgarlik darajasini aniqlaydi. - Mexanizmlarni erkinlik darajasi qanday ifoda orqali aniqlanadi? -mexanizmlarning erkinlik darajasini aniqlashni qanday axamiyati bor? Mavzu mazmunining muhokamasi guruhlarda davom etishini e`lon qiladi.	1.1. Mavzuni yozadi va savollarga javob beradi.
2-bosqich. Аsosiy (60 min.)	2.1. Mexanizmlarning kinematik tahlil usullarini tushuntirib, ularning afzallik va kamchiliklarini aytib berdi. Mexanizmlarni holat planini qurishni misol orqali aniqlashni tushuntiradi. 2.2. Vazifani bajarishda o`quv materiallari ma`ruza matni, o`quv qo`llanma)laridan foydalanish mumkinligini eslatadi. Guruhlarda ish boshlashni taklif etadi. 2.3. Talabalarni bir nechta guruxga bo`ladi, xar biriga vazifa beradi. Tayyorlangan taqdimotni namoyish etadi. 2.4. Guruxda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi. 2.5. Insert usulida 3-ilovadagi topshiriqni tayyorlashni taklif etadi.	2.1. O’quv natijalarini taqdim qiladilar. 2.2 Savollar beradilar. To`ldiradilar. 2.3. Topshiriqni tayyor-laydilar.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Mashg’ulotni yakunlaydi, mavzu bo`yicha umumiy xulosalarni rasmlantiradi. Guruhlarga umumiy ball beradi. Talabalarni baholaydi va rag’batlantiradi. 3.2. Mustaqil ish sifatida erkinlik darajasi so`ziga klasster tuzilsin.	Eshitadilar. Topshiriqni oladilar..

Mexanizm bo`g’inlarining turli vaziyatlarini aniqlash bilan shu bo`g’inlarga tegishli nuqtalar hodati ham aniqlanadi.

Mexanizm kinematik sxemasi ma`lum mashtabda chiziladi. Bundan maqsad, mexanizm bo`g’inlarining uzunlik o`lchovlari juda kichik bo`lsa, ularni kattalashtirib, katta bo`lsa, kichraytirib chizishdan iboratdir.
Mexanizm masshtabi quyidagicha aniqlanadi.

Masalan, olti bug’inli mexanizm berilgan bo`lsin. Mexanizm masshtabi ya`ni АV kesmaning 1 mm uzunligida 0,001 metr yoki 0,4 mm haqiqiy uzunlik borligi ko`rsatiladi. Qolgan bo`g’inlarning chizmadagi uzunligi quydagicha aniqlanadi.

Nuqtalar traektoriyalarini aniqlash uchun yuqorida hisoblangan o`lchovlar bilan mexanizm «o`lik» (chetki) vaziyatda chiziladi. Bunday vaziyatni aniqlash uchun krivoship aylanish markazidan o`ng tomoniga R=OА+АV radius bilan yoy chizamiz. Bu yoyning polzun yo`naltiruvchisi XX bilan kesishish nuqtasi V₀ ni aniqlaymiz.

Natijada krivoship va shatun bir to`g’ri chiziqda joylashadi, polzun esa eng chetki xolatda yotadi. Mexanizm tarkibidagi boshqa nuqtalarni yoy usuli yordamida aniqlanadi.
Krivoshipni tekis harakat qiladi (w=sopst) deb qabul qilib, А nuqta traektoriyasi- aylanani А<sub>o</sub> dan boshlab teng bo`laklarga bo`lamiz. Mexanizmning birinchi vaziyatini topish uchun shatun А<sub>1</sub>V<sub>1</sub>=А<sub>o</sub>V<sub>0</sub> uzunligini radius qilib va А<sub>1</sub> nuqtani markaz qilib XX yo`naltiruvchi bilan kesishguncha yoy chizamiz. To`g’ri chiziq (XX) va yoy kesishgan nuqta V<sub>1</sub> vaziyatni beradi. Natijada krivoship «o`lik» vaziyatdan (А_o xolatdan) 90° ga burilganda polzun V nuqtasi V_oV₁ masofani bosib o`tadi. Shatunning C nuqtasi C<sub>0</sub> xolatidan C<sub>1</sub> ga o`tadi va egri chiziq bo`ylab C<sub>0</sub>C<sub>1</sub> yoyni bosib o`tadi.
Krivoship ikkinchi xolatga burilganda (А₂ nuqta) V nuqta V₀V₂ masofani, C nuqta esa C₀C₂ yoyni bosib o`tadi. Shu tarzda aniqlangan V<sub>1</sub>,V<sub>2</sub>, V<sub>3</sub>, V<sub>4</sub>, C<sub>1</sub>, C<sub>2</sub>, C<sub>3</sub>, C<sub>4</sub>, nuqtalanni tutashtirsak, V va C nuqtalarning traektoriyalari kelib chiqadi.
Shunday qilib, krivoship bir marta aylanish vaqtida V nuqta ilgarilanma-qaytma harakat qilsa, C nuqta yopiq egri chiziq bo`ylab faqat murakkab harakat qiladi.
D nuqtaning bosib o`tgan traektoriyasi yoy rasmida xosil bo`ladi





l_OA=40 мм
l_AВ=100 мм
l_ВС=100 мм
l_СD=150 мм
мм
n₁ = 100 аyl/min





Mexanizmning kinematik sxemasi.

Mexanizmning xolat plani.