Mavzu: Reaktiv harakat a Ta’limiy: Reaktiv harakat haqida tushuncha berish

Mavzu: Reaktiv harakat

Mavzu: Reaktiv harakat

a) Ta’limiy: Reaktiv harakat haqida tushuncha berish.

• b) Tarbiyaviy: O`quvchilarga mustaqil fikr yuritishni, olgan bilimlarini hayot bilan bog`lay olishni, ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirish, estetik did axloqiy sifatlarini kasb-hunarga bo`lgan qiziqishlarini tashkil toptirish
• c) Rivojlantiruvchi: Mustaqil ishlash va fikrlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlashga o`rgatish, fanga qiziqishini ortirish.
• Darsning turi: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy.
• Darsning usuli: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash, Express test.
• Darsning jihozi: Darslik, kompyuter, videoproyektor, tarqatma materiallar.

1	Tashkiliy qism	2 daqiqa
2	O’tilgan mavzuni takrorlash	15 daqiqa
3	Yangi mavzu bayoni	15 daqiqa
4	Mustahkamlash	10 daqiqa
5	Uyga vazifa	3 daqiqa

Tashkiliy qism

Tashkiliy qism

• O’quvchilar bilan salomlashish
• Davomatni aniqlash
• Darsga tayyorgarlik ko`rish

Takrorlash

Takrorlash

1. To’qnashishlar necha xil bo’ladi.

2. to’qnashishdan keyingi tezlikni topish formulasini ayting.

Yo’nalish bir xil va qarama-qarshi holat uchun.

3. Noelastik to’qnashishga misollar keltiring.

4. Bir xii yo'nalishda, 2v va v tezlik bilan harakatlanayotgan, massalari mos ravishda 2m va m bo'lgan jismlar o'zaro noelastik to'qnashgandan keyin qanday U tezlik bilan harakat qiladilar?

5. Tezligi 0,5 m/s, massasi 20 t bo'lgan vagon tezligi 0,2 m/s, massasi 15 t bo'lgan vagonni quvib yetdi va unga ulanib qoldi. Vagonlarning birgalikdagi tezligi qanday (cm/s)?

Yangi mavzu bayoni

Yangi mavzu bayoni

Reaktiv harakat. Raketaning tuzilishi va ishlash prinsipi

Yopiq sistemaning bir qismi biror tezlik bilan harakat qilsa, sistemaning qolgan qismi unga qarama­qarshi yo‘nalishda harakatga keladi. Vujudga kelgan bunday harakat reaktiv harakat deyiladi.
Reaktiv harakatni tasavvur qilish uchun quyidagi tajribani o‘tkazaylik. Probirkaning yarmigacha suv quyib, tiqin bilan yopaylik va 123­rasmdagidek aravachaga o‘rnataylik. Quruq yonilg‘i alangasida probirkadagi suvni isitaylik. Suv qaynash darajasiga yaqinlashganda tiqin katta tezlik bilan otiladi, aravacha esa tiqin yo‘nalishiga qarama­qarshi tomonga harakatlanadi. Bunda tiqinni probirkadan otib chiqaruvchi bug‘ning bosim kuchiga qarama­qarshi yo‘nalgan reaktiv kuch paydo bo‘ladi. Reaktiv kuch ta’sirida aravacha tiqin harakatiga qarama­qarshi yo‘nalishda harakatlanadi.
Keyingi 50–60 yil ichida fazoga ko‘plab kosmik kemalar, Yerning sun’iy yo‘ldoshlari uchirildi. Ularni Yerdan orbitaga raketalar olib chiqadi.
Reaktiv kuch ta’sirida harakatlanadigan kosmik uchish sistemalari raketa deb ataladi.
Raketaning harakati reaktiv harakatga asoslangan. Uning tuzilishi sxematik ravishda rasmda tasvirlangan. Raketa, asosan, to‘rt qismdan iborat. 1-qismda Yer atrofidagi orbitaga chiqarib qo‘yiladigan kosmik kema yoki sun’iy yo‘ldosh joylashgan. Raketaning 2-­qismini yoqilg‘i va raketani Yerdan uchirish jihozlari tashkil etadi. 3-­qismda yoqilg‘i yonish kamerasi joylashgan bo‘lib, bu yerda yo qilg‘i yonishi natijasida yuqori harorat va bosimli gaz yig‘iladi. Bunday gaz reaktiv soplo (4­-qism) orqali juda katta tezlikda tashqariga chiqariladi.
Impulsning saqlanish qonuni asosida hosil bo‘ladigan reaktiv harakat kosmonavtikaning asosi hisoblanadi. Kosmik raketa va kemalarning yaratili shiga olimlardan K. E. Siolkovskiy (1852–1935), S. P. Korolyov (1906–1966), M. V. Keldish (1911–1978), V. Braun (1912–1976), G. Obert (1894–1989) va boshqalar katta hissa qo‘shganlar. Hozirda kosmonavtika sohasi yuksak darajada taraqqiy etib bormoqda.

Mustahkamlash

Mustahkamlash

1. Raketaning tuzilishi necha qismdan iborat?

a) 4 b) 1 c)2 d)3

2. Raketaning bosh qismida ya`ni 1-qismda nima joylashgan?

a) yonilg`i b) sun`iy yo`ldosh c ) yonish kamerasi d) reaktiv saplo

3. Raketaning tuzilishini ketma-ketlikda ko`rsating.

1. yoqilg`I yonish kamerasi 2. Reaktiv saplo 3. Sun`iy yo`ldosh 4. Yoqilg`I

a) 1,2,3,4 b) 1,3,4,2 c) 3, 4, 1, 2 d) 4,3,2,1

4. Yopiq sistemaning bir qismi biror tezlik bilan harakat qilsa, sistemaning qolgan qismi unga qarama-qarshi yo`nalishda harakatga keladi. Vujudga kelga bunday harakat …. deyiladi.

a) raketa b) reaktiv harakat c) kosmonovtika d) mexanik harakat

5. 70 kg massali odam 280 kg massali qayiqning bir uchidan ikkinchi uchiga 5m yo`l yurib bordi. Bunda qayiq suvga nisbatan necha metr masofaga suriladi?

a) 1.5m b) 1m c) 2m d) 7m

Uyga vazifa: Mavzuni o’qish, mavzu yuzasidan savollar tuzish, Qog’oz yoki listdan raketani maketini yasash

Uyga vazifa: Mavzuni o’qish, mavzu yuzasidan savollar tuzish, Qog’oz yoki listdan raketani maketini yasash