A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

I I B O B
T E M I R Y 0 6L T R A N S P O R T IN IN G R IV O J L A N IS H  
T A R IX I. 0 ‘Z B E K IS T O N D A T E M IR Y O ‘L 
T R A N S P O R T IN IN G R IV O J L A N IS H I VA 
IS T IQ B O L L A R I
2 .1 . T em iryo‘1 transportining paydo b o‘lishi va 
rivojlanish tarixi
Ilk b o r te m i r y o ‘1 sifatida m etallu rg iy a zavodi sexlarida va 
k o n la r d a ichki texn o lo g ik ta s h ish la r u c h u n izli y o l l a r qoMlangan. 
Y og‘o c h izli yoMlar orqali a r q o n va suv cha rxpalagi y o r d a m id a
ru d a ortilg an a r a v a c h a la r (v a g o n e tk a ) h a ra k a tla n g a n . K e yinchalik 
yo g ‘o c h iz la rn in g ustini t e m i r le n ta la r bilan q o p la b , h a r a k a tn i 
yengillashtirishga erishilgan. X V III asr oxirida b irin c h i c h o ‘yan 
izli y o ‘llar p a y d o b o i g a n va a r a v a c h a la r otli ulov y o r d a m id a
h a r a k a tla n g a n . A m m o u l a r s a n o a td a ishlab c h iq a r is h n in g m a s h i- 
nalashtirilish davridagi talablarini q o n d ir a o lm a g a n .
R ossiyalik ix tir o c h i P .P . P o lz u n o v (1 7 2 8 — 1766) va ingliz 
ixtiro ch isi D . U a tt (1 7 3 6 — 1819) t o m o n i d a n y a r a tilg a n b u g ' 
m a s h i nasi n in g m e x a n ik k u c h in i t r a n s p o r td a to rtis h eh tiy o jla rig a
q o 'l l a s h i m k o n in i berdi.
1 8 0 3 -y ild a ingliz ixtirochisi R. T re v itik t o m o n i d a n b irin c h i 
tr a n s p o r t m a s h in a s i p a r o v o z y a ra tilib b u g ' m a s h in a s i y o r d a m i d a
izli y o 'l b o 'y l a b h a r a k a tla n tir ild i ( 2 . 1 - r a s m ) . Avvaliga h a r a k a t 
b u g ' m a s h i n a s i d a n g 'i l d i r a k -
larga tishli u z a tis h o rq a li b e -
rildi.
A n g l i y a l i k J . S t e f e n s o n
18 14-yilda o 'z i n i n g „ B ly u x e r"
n o m l i b i r i n c h i
p a r o v o z i n i
y a ra tib , p a r o v o z q u r u v c h i z a - 
v o d n i ishga tu sh ird i.
J. S t e f e n s o n r a h b a r l i g i d a
S t o k t o n - D a r l i n g t o n o r a li g 'i d a
u m u m f o y d a l a n i s h
u c h u n
2.1-rasm.
Birinchi parovoz maketi
15

---

m o ‘ljalla n g an 21 km
u z u n lik d a g i b ir in c h i t e m i r y o ‘1 qurilib, 
1825-yil 2 7 - s e n t a b r d a t a n t a n a l i ra v is h d a ishga tu sh irild i va 
b i r in c h i p o y e z d n i J. S te f e n s o n n i n g o ‘zi b o sh q a r d i.
A n g liy a d a n keyin te m i r y o 'l l a r b o s h q a d a v la tla r d a h a m q u rila
b o sh la d i. 
1830-yili A Q S H d a ,
1832-yili F ra n s iy a d a , 
1835-yili 
G e r m a n i y a va B e lg iy a d a v a , n i h o y a t ,
1 8 3 7 -y ili R o s s iy a d a
t e m i r y o 'l l a r q u rila b o sh la n d i.