A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

1.6-rasm . H a v o t r a n s p o r t id a
sa m o ly o t g a y uk ortish
1.7-rasm . Y uk ta s h u v c h i havo
t r a n s p o r t i
S a m o l y o tl a r va v e r to ly o tla r bilan p o c h t a , q o ‘l yu k i, xalq 
x o ‘j a lig id a o ' t a z a r u r va q i m m a t b a h o y u k la r h a m d a t e z k o r
h a r b iy t a s h i s h l a r b a ja rila d i ( 1 . 7 - r a s m ) .
H a v o t r a n s p o r ti n i n g m u h i m x u s u s iy a tla rid a n biri istalgan 
y o 'n a li s h l a r d a va ra y o n la r o r a s id a te z k o r lik b ila n e n g q isq a va 
t o 'g 'r i y o 'l b o 'y l a b m u n t a z a m a lo q a la r n i o 'r n a t is h d i r .
H a v o t r a n s p o r t i d a y o q ilg 'i sarfi n i h o y a t d a k a tta b o 'l i b ,
ta s h is h t a n n a r x i n i sezilarli d a r a j a d a q i m m a tla s h tir a d i. S a m o ­
l y o t l a r d a y o n i l g 'i sarfi y u k l a n g a n l i k k a , y a ’ni y o 'l o v c h i va 
y u k la r n in g v a z n ig a b o g 'liq b o 'lib , s a m o ly o t ic h id a y u k la n g a n lik
h a j m i n in g a m a liy a h a m iy a ti y o bq. S h u n in g u c h u n h a m h a v o
t r a n s p o r ti d a , a s o s a n , y o 'l o v c h i l a r u z o q m a s o fa la rg a tash ilad i.
O 'z b e k i s t o n d a h a v o t r a n s p o r ti n i n g rivojlanishi z a m o n a v iy
x a lq a r o t a la b la r d a r a ja s id a b o 'lib , u n in g faoliyati „ O 'z b e k i s t o n
h a v o y o 'l l a r i " d a v la t a k s io n e r lik k o m p a n iy a s i t o m o n i d a n b o s h -
q a r il a d i. R e s p u b l i k a n i n g b a r c h a a s o s iy s h a h a r l a r i d a t e x n ik
y u t u q l a r d a r a ja s id a j i h o z l a n g a n a e r o d r o m x o 'jalik lari m av ju d
b o 'lib , ta s h is h la r e n g z a m o n a v i y h a v o k e m a l a r i d a bajariladi.
Quvur transporti 
e n g z a m o n a v i y t r a n s p o r t tu r l a r i d a n biri 
b o 'l i b , neft va g az m a h s u l o t la r i n i u z o q m a s o fa la rg a y u q o ri 
b o s i m d a h a y d a s h u c h u n q o 'lla n ila d i. Q u v u r tr a n s p o r ti y o 'lla ri 
q u r u q lik d a g i h a r q a n d a y m a n z i l l a r o ra sin i t o 'g 'r i y o 'n a li s h d a ,
a s o s a n , q isq a y o 'l b o 'y l a b b o g 'la y d i. Q u v u r tr a n s p o r ti d a b o s h ­
l a n g 'i c h k a p ita l s a r f - x a r a j a t l a r a v t o m o b i l va t e m i r y o 'l l a r g a
n is b a ta n t a x m i n a n ikki b a r o b a r k a m , ta s h ilg a n y u k k a n isb a ta n
m e ta ll sarfi h a m k a m r o q .
Q u v u r tr a n s p o r ti o ' t a m u s t a h k a m b o 'lib , m u n t a z a m ish ­
la y d i, yil f a s lla r ig a b o g ' l i q b o ' l m a y d i . Q u v u r y o 'H a r i n i n g
tirqishsizligi ta s h is h n i y u q o ri b o s i m d a b a jarish g a i m k o n b e r a d i, 
b o s h q a t r a n s p o r t tu r la r id a b o 'l g a n i d e k , ta s h ila d ig a n y u k la r n in g
13

---

y o 'q o tilis h i va isro fg a rch ilik la r b o 'l m a y d i . Q u v u r y o 'lla ri b o s h q a
y e r u s ti t r a n s p o r t y o ' l l a r i b i l a n o s o n k e s i s h a d i , t a s h i s h
ta n n a r x i te m i r y o d l a r g a n is b a ta n ikki b a r o b a r a r z o n . Q u v u r la r -
n in g y u k o 't k a z is h q o b iliya ti j u d a k a tta b o 'lib , a m a l d a 7 2 0 — 820 
m m . li q u v u r l a r o r q a li h a y d a l g a n n e f t m i q d o r i b i r y o 'llik
te m i r y o 'l l a r n i n g o 't k a z is h q o b iliy a tig a te n g la sh a d i.
Q u v u r y o ' l l a r i d a m u n t a z a m b o s i m n i t a ' m i n l a b t u r i s h
u c h u n neft y o 'lla r id a k o 'p l a b q a y ta s o 'r u v c h i s tan siy alar, gaz 
y o 'lla r id a esa k o m p r e s s o r sta n s iy a la r q u r is h g a t o 'g 'r i keladi. 
O 'z b e k i s t o n d a q u v u r t r a n s p o r ti n i n g tr a n s p o r t tiz im id a a lo h id a
o 'r n i b o 'lib , k a tta m i q d o r d a neft v a g a z ta s h is h la rn i a m a lg a
o sh irad i.
N azorat savollari
1. Qanday transport turlarini bilasiz va ularning o'ziga xos xusu­
siyatlari.
2. Har xil transport turlari qanday tashishlar uchun mo'ljallanadi?
3. Temiryo'l transportining transport tizimida tutgan o'rni qanday?
4. Avtomobil transportining xususiyatlari va transport tizimidagi 
o 'rni haqida nimalarni bilasiz?
5. Suv transportining xususiyatlari va uni qo'llash imkoniyatlari 
qanday?
6. Havo transportining afzalliklari nimada?
7. Transport turlarining tashish jarayonidagi hamkorligini qanday 
tushunasiz?
8. Atrof-muhit musaffoligi va ekologik vaziyatga transport turlari 
qanday t a ’sir ko'rsatadi?
14

---