A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

a 
b
d
9.1-rasm . Poyezdlarga lokom otiv xizm atini tashkil qilish usullari: 
a —yelka u su lid a yurish; />—h a lq a u su lid a yurish ; halq a usulid a yurish
155

---

lardir. 9 . 1 - r a s m d a p o y e z d la rg a l o k o m o tiv x iz m a tin i tashkil qilish 
usullari k o ‘rsatilgan.
T e m i r y o 'l l a r d a lo k o m o ti v l a r n in g ish lash v a q tid a n u n u m li 
f o y d a la n ish u c h u n halqa b o4yich a yurish ( 9 . 1 - r a s m ,
b)
u sulida 
l o k o m o ti v x izm ati tash k il etiiishi m u m k in . B u n d a lo k o m o tiv la r
asosiy d e p o g a k i r m a s d a n p o y e z d d a n u z i l m a g a n h o ld a a y la n a
b o 'y i c h a is h la y v e ra d i. L o k o m o t i v h a y d o v c h il a r i esa, s ta n s i-
y a n in g asosiy y o 'lla ri y o q a s id a a lm a s h tirila d i. B u n d a lo k o m o ti v ­
larga te x n ik q a r o v va u la rn i ishga ta y y o rla sh o rtg a qaytish 
p u n k t l a r i d a bajariladi.
T e p lo v o z va e le k tr o v o z la r d a n k e n g f o y d a la n is h d a h a y d o v -
c h i l a r n in g o ' z v a q tid a a lm a s h tirilib tu rilis h i, lo k o m o tiv la r n in g
u z o q m a s o fa la rg a ta r k ib d a n u z ilm a g a n h o ld a b ir n e c h a yelka 
o ra lig 'id a katta h a lq a b o 'y i c h a ay lan ib ishlashiga olib keladi (9.1- 
r a s m , 
d )
L o k o m o t iv l a r n i n g k a tta m a s o f a d a ish la sh i, a s o s a n , 
t o 'g 'r i c h iz iq b o 'y i c h a tash k il q ilin a d i. L o k o m o tiv la r n in g t a r -
m o q li ishlashi z o n a b o 'y i c h a ishlash deyiladi.
Eki piro v k a t a ' m i n o t i d a e le k tro v o z la rg a , a s o s a n , q u m , m o y
va a r tish u c h u n m a t o l a r ajratiladi. T e p lo v o z la r g a esa, dizel 
yoqilg'isi va m a x s u s t a y y o r la n g a n suv h a m quyiladi.
E l e k tr o v o z va t e p l o v o z l a r n i n g b o s ib o ' t g a n y o 'li q u m z a - 
xirasi b ila n b e lg ila n a d i. T e p l o v o z la r d a bu m a s o fa 5 0 0 —60 0 k m , 
e l e k t r o v o z l a r d a e sa 1000 k m va u n d a n o r t i q n i ta s h k il e ta d i. 
L o k o m o t iv l a r n i x o m a s h y o b ila n t a ' m i n l a s h u c h u n x o 'ja lik d a
m o s la s h tir ilg a n y o 'l l a r va usti y o p iq b i n o l a r b o 'l i s h i s h a rt.
E le k tr o v o z la r n in g te p a sid a g i to k q a b u l qilish (p a n to g r a f )
m o s l a m a s i n i tek sh irish u c h u n m a x s u s m a y d o n c h a l a r b o 'lis h i 
lozim.
D ize l y o q ilg'isi hajm i 4 0 0 0 t ga te n g b o 'l g a n k a tta re zer- 
v u a r l a r d a s a q l a n a d i va z a r u r p a y t d a n a s o s o r q a li m a x s u s
t a r q a t u v c h i t iz im la r g a u z a tila d i. Y o q ilg 'i e g ilu v c h a n r e z in k a
s h la n g la r y o r d a m i d a te p lo v o z la r n in g b ak ig a quyiladi.
A s o s iy d e p o l a r d a l o k o m o t i v l a r n i q u m b ila n t a ' m i n l a s h
u c h u n n a m q u m n i saq lash o m b o r l a r i , u n i q u ritish va t a r q a -
tish m o s la m a la r i, b a l a n d g a siqib c h i q a r a d ig a n h a v o k o m p r e s -
sorlari b o r. Q u ritilg a n q u m t e p a d a n , re zinkali s h la n g la r y o r ­
d a m i d a l o k o m o tiv n in g ikki y o n id a g i q u m c h o 'n t a k l a r i g a oqib 
tu s h a d i.
S u y u q m o y l a r y e r u stid a yoki y erga k o 'm i l g a n id ish la rd a 
s a q la n a d i. Q u y u q y o g 'la s h m o y lari esa, b o c h k a la r d a s a q la n a d i.
1 5 6

---

M o y la r n i lo k o m o tiv g a u z a tish u c h u n n a s o s va m a x s u s m o y
ta r q a t is h m o s l a m a l a r i d a n f o y d a la n ila d i.
A sosiy d e p o g a va t e m i r y o 'l c h i l a r tu r a d i g a n jo y la r g a suv 
u za tish u c h u n a l o h i d a suv in sh o o tla ri q u rila d i. Bu q u r i l m a l a r
s u v c h i q a r i s h , t o ' p l a s h , n a s o s s t a n s iy a la r i, su v y u r is h q u -
v u rlari, su v n i saq lash b in o la r i, suvni ta r q a tis h va su v n i y u m -
s h a tis h u s k u n a la r i va uni to z a la s h a s b o b la r id a n ib o rat. T e m i r -
y o ‘l k o r x o n a la r i d a n c h i q a d i g a n iflo sla n g a n su v la rn i t o ‘p la s h , 
q a y ta to z a la s h va u z a tish in s h o o tla ri h a m b a r p o etiladi.