A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

1 3 .2 . Yuklar va y o ‘lovchilar tashishni rejalash 
TemiryoM larda yuk va yoM ovchilar oqim ining h osil boMishi
Y u k va y o 'l o v c h i l a r t r a n s p o r t i s h i n i n g a s o s iy m e h n a t
o b y e k tla r id a n b o 'l i b , h a r q a n d a y m a h s u l o t t r a n s p o r t d a j o ' n a -
t i s h g a q a b u l q i l i n g a n d a n b o s h la b m a n z i l i g a y e t k a z i l i b to
2 4 1

---

i s t c 'm o l c h i l a r g a t o p s h i r i l g u n g a q a d a r t r a n s p o r t u c h u n y u k
h iso b la n a d i.
T o v a r la r j o 'n a t i s h u c h u n y ig 'ila d ig a n m a x s u s j o y l a r y u k
hosil q ilu v c h i j o y la r va y u k la r keltirib tu s h irila d ig a n m a x su s 
j o y l a r y u k q a b u l qilu v ch i j o y la r d e b a tala d i. Y u k q a b u l qiluvchi 
va j o 'n a t u v c h i j o y l a r g a , a s o s a n , s a n o a t k o r x o n a l a r i , j a m o a
x o 'ja lik la ri, y e r osti k o n va sh a x ta la ri, k ary erlar, t e m i r y o 'l va 
a v t o m o b illa r n in g yu k b e k a tla ri, p o rtla r, q u rilish m a y d o n c h a ­
lari, b a z a la r, o m b o r l a r va h o k a z o la r kiradi. A y rim h o lla r d a yuk 
j o 'n a t i s h va q a b u l qilish jo y la ri b irlash tirilg an b o 'lis h i m u m k in .
B u n d a y j o y la r d a q a b u l q ilin g a n y u k la r s a r a la n ib va g u r u h l a n i b
q a y ta j o 'n a t i l i s h i m u m k in .
M a ’lu m vaqt birligida t o n n a h is o b id a q a b u l q ilin g a n va 
j o 'n a t i l g a n y u k la r hajm i s h u j o y n i n g yuk aylanm asi (o b o r o ti) 
dey ilad i. S h u n in g d e k , m a ’lu m vaqt birligida j o 'n a t i l g a n va q abul 
q ilin g a n y o 'l o v c h i l a r soni a n a s h u j o y n i n g у о ‘lovchi aylanm asi 
( o b o r o ti ) d eyiladi.
Y u k j o ' n a t i s h j o y i d a n q a b u l q i l i s h j o y i g a m a h s u l o t
y u b o ris h n a tija sid a yu k o q im i hosil b o 'la d i. X u d d i s h u n in g d e k ,
y o 'l o v c h i l a r j o 'n a t i s h d a y o 'l o v c h i l a r o q im i hosil b o 'la d i. B iror 
y o 'n a lis h d a g i b a r c h a y u k la r m iq d o r i yoki h a r a k a td a g i u m u m i y
y o 'lo v c h ila r soni s h u y o 'n a lis h d a g i yu k yoki y o 'lo v c h ila r o q im i 
h is o b la n a d i. Y uk va y o 'lo v c h ila r o q im i o ' z y o 'n a lis h la ri b o 'y i c h a
bir t o m o n l a m a yoki ikki t o m o n la m a bo 'lad i. Ikki t o m o n l a m a yuk 
va y o 'l o v c h i l a r o q i m i d a ta sh ish m iq d o ri j i h a t i d a n k ich ik b o 'lg a n
y o 'n a li s h o r q a t o m o n g a y o 'n a lis h d e b q a b u l q ilin g a n . T a sh ish
m i q d o r i j i h a t i d a n u l a r o 'r t a s i d a g i m a v j u d t a v o f u t y u k va 
y o 'l o v c h i l a r o q i m i n i n g y o 'n a l i s h l a r b o 'y i c h a n o te k islig i d e b
ataladi.
A y rim iq tiso d iy va g eo g ra fik m i n ta q a l a r b ir o r a n iq ishlab 
c h i q a r i s h k u c h l a r i b o ' y i c h a ix t is o s l a s h g a n b o ' l s a , b u n d a y
m i n ta q a l a r n i n g h a r birid a k o 'p m i q d o r d a y u q o ri sifatli va a r z o n
m a h s u l o t l a r h a m d a b u y u m l a r c h i q a r i l i s h i m u m k i n .
U l a r
i q t is o d i y m i n t a q a e h t i y o j l a r i n i q o n d i r i b g i n a q o l m a y , balk i 
m a m l a k a t n i n g b o s h q a b ir q a n c h a m in ta q a la r i ta la b la r in i h a m
q o n d ir is h i y o x u d b o s h q a m a m la k a tla r g a h a m tashilishi m u m k in .
B u n d a y h o l l a r d a i q t is o d i y t u m a n l a r a r o tu rli x o m a s h y o l a r ,
y a r im f a b r ik a tla r va ta y y o r b u y u m l a r , y o n ilg 'i a lm a s h in u v i va 
p iro v a r d n a tija d a u la rn i ta s h is h g a z a ru riy a t tu g 'ila d i.
2 4 2

---

T a y y o r m a h s u l o t , x o m a s h y o , y a r i m f a b r i k a t m a h s u l o t ,
b u y u m l a r va y o n ilg ‘ilarni b ir o r iq tiso d iy m i n ta q a g a q a y m i q ­
d o r d a olib kelish yoki a k s i n c h a b o s h q a m i n ta q a g a y u b o r is h n i 
a n i q l a s h u c h u n v a q t i - v a q t i b i l a n i q t i s o d i y m i n t a q a l a r a r o