A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

Avtomatlashgan blokirovka
A v to b lo k iro v k a d a p e r e g o n lar a v to m a tik ta r z d a ishlay d ig an
o l i s h sv etoforla ri y o r d a m i d a a l o h i d a b lo k - u c h a s tk a l a r g a a jra - 
tiladi. H a r b ir b l o k - u c h a s tk a n i n g uzu n lig i y o n d o s h s v e to fo r la r 
ora sida gi m a s o fa g a te n g . U c h signal k o T in ish li a v to b lo k iro v k a d a
h a r b i r b l o k - u c h a s t k a n i n g uzu n lig i m a k s i m a l te z lik d a k c la - 
y o tg a n p o y e z d ta r k ib in i ish ch i r e jim id a t o i i q t o r m o z l a s h d a
bosib 
0
‘tila d ig a n m a s o f a d a n k a m b o l m a s l i g i kerak. B u n d a n
t a s h q a r i , u s h b u m a s o f a a v t o s t o p t i z i m i n i n g i s h l a b k e t i s h
v a q t i n i h i s o b g a o l g a n h o l d a s h o s h i l i n c h t o r m o z l a s h b ila n
o l i l a d i g a n y o ‘l u z u n lig id a n h a m k a m b o l m a s l ig i kerak. O d a td a ,
b l o k - u c h a s tk a l a r uzunligi 1000— 2000 m o ra s id a , a m m o p o ­
ye z d u z u n lig id a n k a m b o l m a s l i g i kerak.
A v to b lo k ir o v k a d a h a r b ir b l o k - u c h a s t k a d a relsli e le k tr z a n -
j i r tu z ilg a n b o i i b , s v e to f o r d a signal b e lg ila r in in g a v t o m a t i k
t a r z d a a l m a s h i n i s h i re ls b o ‘y la b h a r a k a t l a n a y o t g a n p o y e z d
190

---

ta rk ib i g ‘ild ira k j u f tla r in in g s v e to f o r c h ir o q la r in i b o s h q a r u v c h i 
a p p a r a t l a r g a ta 'siri n a tija s id a s o d i r etiladi. Relsli e le k tr zanjiri 
o rq a li b l o k - u c h a s tk a l a r n i n g ban d lig i n a z o r a t d a boM ibgina q o l- 
m a y , balki relsli y o i l a r n i n g b u tu n lig i h a m ( m a s a la n , re lsn in g
sinishi yoki rels b o i a g i n i n g y o ‘qligi) n a z o r a t d a b o i a d i .
A m a l d a q o l l a n i l a d i g a n relsli e l e k t r z a n jir la r c h iz m a la r i j u d a
m u r a k k a b . Q u y i d a g i
1 1 . 7 - r a s m d a ikki k o ‘r i n i s h l i a v t o b l o -
k ir o v k a n i n g ish lash ta rtib i va sig n al r a n g la r i n i n g a v t o m a t i k
ra v ish d a o ‘zgarishi k o ‘rsatilgan. Relsli z a n jir la r b i r - b i r i d a n izo - 
latsiy alo v ch i t u t a s h m a l a r b ila n a jra tilgan.
Relsli z a n jir d a t o k m a n b a y i sifatida a k k u m u l a t o r (A ) va 
t o ‘g ‘rila g ic h ( T ) l a r d a n ib o r a t y o 1 b a ta r e y a s i (Y B ) x iz m a t 
qilad i. T o k n i y o 1 relesi ( Y R ) iste ’m o l qiladi. A v to b lo k iro v k a d a
e l e k t r u z a ti s h t a r m o g l y u q o r i k u c h l a n i s h l i sig n a l lin iy a si 
orq a li t a 'm i n l a n a d i .
A g a r b l o k - u c h a s t k a b o ‘sh b o l s a , to k m a n b a y i d a n relslar 
orq a li o q a y o t g a n to k y o 1 relesiga keladi va u 
0
‘z in in g k o n -
ta k tla r i b ila n s ig n al b a ta r e y a s i z a n jir in i s v e t o f o r n in g yashil 
c h i r o g l o rq a li ulaydi. N a ti j a d a y o ‘l b o ‘sh b o l g a n d a , y a 'n i relsli 
e le k tr z a n jir b u t u n b o l s a , s v e to fo r yashil k o br in is h d a b o i i b ,
p o y e z d n in g b e lg ila n g a n te z lik d a h a r a k a tla n is h ig a ruxsa t b eradi.
A g a r b l o k - u c h a s t k a h a r a k a t l a n u v c h i ta r k ib ( p o y e z d yoki 
u n in g y a g o n a g l l d i r a k ju fti) b ila n b a n d b o l s a yoki rels sinib 
z a n jir butligi u zilg an b o l s a , u h o l d a to k y o i relesiga yetib 
k e lm a y d i, rele y a k o ri tu s h ib k etadi va signal b a ta r e y a s in in g
zanjiri s v e to f o r n in g qizil c h i r o g l o rq a li b o g l a n a d i . U s h b u holat 
b l o k - u c h a s t k a n i n g b a n d lig in i yoki n o so z lig in i k o ‘rsa tib , s v e ­
t o f o r relsli z a n jir t i k la n g a n d a n s o ‘n g keyingi h a r a k a t u c h u n
ruxsa t etishi m u m k in l i g i n i k o ‘rsatadi.