A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

I V
IU
IU
УВ
УВ
VR
YR
11.7-rasm . Ikki signal belgili av to b lo k ir o v k a n in g is hlash tartibi
1 9 1

---

T e m i r y o l h o la tin i j o r i y t a 'm i n l a s h sifati y o m o n b o ‘lsa, 
s h a g ‘al if lo s la n g a n , iz o la tsiy a m a t e r i a l lari sifatsiz va n o s o z
b o 'l s a , уоЧ q o r va y o m g 'i r suvlari bilan k o 'm i l ib q o lg a n h o l- 
lard a y o i n i n g ustki qism la ri orq a li to k o ‘tib k e ta d i, y o ‘l relesiga 
o q i b b o r a d i g a n t o k q u v v a ti p a s a y ib re le i s h l a m a y q o la d i.
N a ti j a d a sv e to fo r d a qizil c h ir o q y o n ib y o ‘l b a n d lig id a n yoki 
y o M n in g h o l a t i y o m o n b o ‘lib h a r a k a t x a v f siz lig ig a t a h d i d
s o lish id a n d a r a k b eradi.
A v to b lo k ir o v k a n in g relsli za n jirla ri to k tu ri va t a 'm i n l a s h
usuliga q a r a b h a r xil b o i a d i . A v t o n o m l o k o m o tiv la r ( te p lo - 
vo zlar) 
b ila n to rtish y o l l a r i d a , o d a t d a , d o im iy tokli z a n jirla r 
q o i l a n i l a d i . E le k trla sh tirilg a n t e m i r y o i l a r d a o ‘z g a r u v c h a n tokli 
relsli z a n jir la r q o l l a n a d i . B u n d a h a r b ir signal ra n g ig a relsli 
z a n jir orq a li y u b o r ila d ig a n kodli (bir, ikki va u c h im p u lsli) 
signal tok i t o 'g T i keladi. B u n d a y signal kodlari a v t o m a t l a s h -
tirilg a n lo k o m o ti v signallari (A L S ) t i z im id a l o k o m o tiv s v e to ­
fori n in g c h ir o q la r in i h a m b o s h q a r a d i.
E l e k t r l a s h t i r i l g a n u c h a s t k a l a r d a r e l s l a r b o ' y l a b t o r t i s h
( o ‘z g a r m a s yoki o bz g a r u v c h a n ) toki h a m d a a v to b lo k iro v k a n in g
relsli ( o ‘z g a r u v c h a n ) z a n jir to k la ri h a m o l a d i . T o r tis h t o k -
la rin in g a v to b lo k iro v k a d a g i izo latsiy alo v ch i t u t a s h m a l a r n i ay la- 
n i b o ‘t i s h i n i t a ' m i n l a s h u c h u n re lsli z a n j i r i a rg a d r o s s e l -
tr a n s f o r m a t o r va c h a s to ta li filtrlar d e b a ta lu v c h i m a x su s a s ­
b o b l a r u l a n a d i .
A v to b lo k iro v k a b ir va ikki y o l l i k b o l i s h i m u m k i n . Bir 
y o l l i k a v to b lo k iro v k a d o i m o ikki t o m o n li b o i i b (sv e to fo rla r 
y o l n i n g ikki t o m o n i d a n o T n a t i l a d i ) , b i r y o 1 b o ‘y lab p o ­
y e z d la r h a r a k a tin i ikki t o m o n l a m a b ajarish i m k o n in i b erad i. 
B u n d a s v e t o f o r l a r h a r a k a t y o ‘n a l i s h i b o ‘y la b b ir t o m o n g a
o c h ilg a n b o i a d i va q a r a m a - q a r s h i t o m o n svetoforlari o ‘ch iriladi. 
O r q a t o m o n g a p o y e z d j o 'n a t i s h u c h u n sta n s iy a n a v b a tc h is i 
oxirgi p o y e z d yetib kelib p e r e g o n b o £s h a g a n d a n key in a p p a rat da 
y o ‘n a lish n i o ‘z g a rtiru v c h i tu g m a n i b o sad i. B u n d a u s h b u s t a n ­
s iy a d a n j o ' n a s h y o ‘nalish i b o 'y i c h a s v e to fo r la r y o n a d i va q arshi 
t o m o n sv etoforla ri o 'c h a d i .
Ikki y o l l i k u c h a s t k a l a r d a ikki t o m o n l i va s v e to f o r la r i 
y o l n i n g fa q at b ir t o m o n i d a n o 'r n a t i l g a n b ir to m o n li a v t o b l o ­
kiro v k a tu rlari q o l l a n i s h i m u m k in . O d a td a , signal c h iro q la ri 
d o i m o y o n ib tu r a d ig a n a v to b lo k iro v k a q o i l a n i l a d i .
192

---

A v t o b l o k i r o v k a n i n g ikki, u c h va t o ' r t xil ra n g li signal 
belgili tu rlari m a v ju d . Ikki xil signal belgili a v to b lo k iro v k a , 
a s o s a n , m e t r o p o l i t c n y o l l a r i d a qoMlanib, p o y e z d la r o ra sida gi 
in te rv a ln i q isq a rtiris h g a i m k o n b e r a d i. Ikki belgili a v to b lo k i­
r o v k a n in g ish lash ta rtib i va p r in s ip ia l tu zilish i y u q o r i d a 11.7- 
r a s m d a keltirilg an edi. Ikki belgili a v to b lo k ir o v k a d a fa q a t yashil 
v a qizil ra n g la r q o ‘llan ilib , p o y e z d la r n in g yashil ra n g g a b e lg i­
la n g a n te z lik d a g i h a r a k a ti ikki b l o k - u c h a s tk a b ila n c h e g a r a -
la n a d i. P o y e z d la r o ra sid a g i b u n d a y q isqa m a s o fa va vaqt ora lig 'i 
y o 'l o v c h i l a r o q i m i j u d a k o ' p b o ' l g a n s e r q a t n o v v a q t l a r d a
y o ' l n i n g t a s h i s h q o b i l i y a t i n i y e t a r l i c h a o s h i r i s h i m k o n i n i
b e r a d i. H a r a k a t xavfsizligini t a 'm i n l a s h u c h u n m e t r o p o y ez d la ri 
h a r turli t e z k o r va a v t o m a tla s h g a n t o r m o z l a s h tiz im la ri bilan 
j i h o z l a n g a n b o i a d i .
M ag istral t e m i r y o i l a r d a , a s o s a n , u c h va t o ' r t signal belgili 
a v to b lo k iro v k a q o l l a n a d i . U c h xil signal belgili a v to b lo k iro v k a d a
p o y e z d la r n in g yashil ra n g g a b e lg ila n g a n tezlikdagi h a r a k a ti u c h
b l o k - u c h a s tk a b ila n c h e g a r a la n a d i. S ignal qizil, sariq va yashil 
r a n g l a r d a n i b o r a t b o ' l i b , y a s h il r a n g b e l g i l a n g a n t e z l i k d a
y u rish g a ruxsa t b e r a d i va 
o l d i n d a k a m id a ikki b lo k u c h a s tk a
borlig in i a n g la ta d i. S a riq ra n g te z lik n i k a m a y tir is h n i, o l d i n d a
faqat b ir b l o k - u c h a s t k a b o 's h lig in i va keyingi s v e to f o r g a c h a
to 'x t a s h i m k o n i b ila n y u rish lozim lig in i a n g la ta d i. Qizil rang 
esa o ld in d a g i b l o k - u c h a s tk a b a n d lig in i va p o y e z d signal o ld id a
to 'x t a s h i kerak lig in i a n g la ta d i. 1 1 . 8 -ra s m d a u c h xil signal belgili 
a v to b lo k ir o v k a n in g ishlash ta rtibi k o 'r sa tilg a n . U c h xil signal 
belg ili a v t o b l o k i r o v k a d a p o y e z d l a r o r a s id a g i in te r v a l 8 — 10 
d a q iq a , y o 'l n i n g s u tk a lik p o y e z d o 't k a z is h q o b iliya ti 180— 144 
p o y e z d n i tash k il etad i.
K a tta s h a h a r la r g a y a q in , t e z y u r a r y o i o v c h i va s h a h a r a t r o f
p o y e z d la r in in g s e r q a t n o v h a r a k a t y o l l a r i d a k o 'p r o q t o 'r t xil 
signal belgili a v to b lo k ir o v k a q o i l a n i l a d i . B u n d a yashil ra n g g a 
t e z k o r h a r a k a t t o 'r t b l o k - u c h a s tk a b ila n c h e g a r a la n a d i , h a r a k a t
Proyezd 
Blok-uchastka
Blok-uchastka
Proyezd
i —
4— • © &
Pashil 
Sariq 
q
. ^