A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

Poyezdlar harakatining dispetcherlik nazorati
H a r a k a t m iq d o rla ri k a tta b o 'l g a n b ir y o 'llik u c h a s tk a l a r d a
p o y e z d la r h a r a k a tin i b o s h q a r is h b i r m u n c h a m u r a k k a b b o 'lib , 
a lo h i d a e 'ti b o r n i ta la b e ta d i. A v to b lo k iro v k a bilan j i h o z l a n g a n
b u n d a y b ir y o 'llik u c h a s tk a l a r d a d is p e tc h e r lik n a z o ra ti tizim i 
q o 'l l a n i l a d i . U n i n g vazifasi p o y e z d d i s p e t c h e r i g a b ir y o 'llik
u c h a s t k a d a b e l g i l a n g a n h a r a k a t y o ' n a l i s h i , b l o k - u c h a s t k a ­
la rn in g , o ra liq s ta n s iy a la r d a b o s h va q a b u l - j o 'n a t i s h y o 'lla r i-
n in g b a n d lig i, s ta n s iy a la r d a kirish va c h iq is h signallari h a m d a
t e m i r y o 'l n i kesib o 't i s h j o y i n i n g a v t o m a t l a s h g a n q u r ilm a la r i 
h o la ti h a q id a m a ’lu m o t b e r ib t u r i s h d a n ib o rat. T e m i r y o i l a r d a
196

---

c h a s to ta li d is p e tc h e r lik n a z o r a ti ( C h D N ) tiz im i q o i l a n i l a d i .
U s h b u tizim k o n ta k ts iz a p p a r a t u r a a so sid a tu z ilg a n b o i i b , o i a
c h i d a m l i va k a tta te z lik d a g i h a r a k a t y o i l a r i d a q o i l a n i l a d i .
P e r e g o n d a n a z o r a td a g i o b y e k t h o la ti m a x s u s a jra tilg a n s im la r
orq a li y a q in ora liq sta n siy a g a va u y e r d a n d is p e tc h e r lik n a z o ra ti 
z a n jirla ri orq a li m a r k a z iy d is p e tc h e r lik p u n k tig a u za tiladi.
P e re g o n d a g i h a r b ir q u r i l m a d a n m a ’l u m o t m a i u m c h a s ­
to ta li k o d k o ‘rin is h id a jo^n atilib , o ra liq sta n siy a n a v b a tc h is in in g
x o n a s id a o ‘m a tilg a n ta b lo d a tegishli n a z o ra t la m p o c h k a s i y o n ad i. 
D i s p e t c h e r l i k p u n k t i d a q a b u l q i l i n g a n c h a s t o t a l i s i g n a l l a r
k u c h a y tir ila d i, s h if r la s h d a n o c h ilib a n g lo v c h i sta n siy a h a m d a
n a z o r a td a g i o b y e k t h o la ti a n i q l a n a d i. D i s p e t c h e r x o n a s id a o ‘r- 
n a tilg a n t a b l o - m a t r i t s a d a u c h a s tk a va u n d a g i s ta n siy a la r, sig­
n a lla r, b l o k - u c h a s tk a l a r c h i z m a s h a k ld a va n a z o r a t l a m p o c h -
k a l a r i o r q a l i k o br s a t i l g a n b o i i b , d i s p e t c h e r u c h a s t k a d a g i
p o y e z d h o la tin i k o 'r ib n a z o r a t qilib tu rad i.
D i s p e tc h e r lik n a z o r a ti tiz im i p o y e z d la r h a r a k a t i n i m u n -
t a z a m k u z a tib b o r is h , a v to b lo k ir o v k a d a in s h o o t va q u r i l m a -
la r in in g n o so z lik la ri va o i i s h jo y la r n i n g h o la ti h a q i d a m a ’lu m o t 
o lib tu r is h i m k o n in i b e r a d i. S h u q a t o r d a p o y e z d la r h a r a k a tin i 
intervalli b o s h q a r is h u s k u n a l a r in i n g c h i d a m lilig in i t a ’m i n la s h
va yaxshi ish latish u c h u n t e x n ik tashxislash tiz im i q o i l a n i b ,
u n in g y o r d a m i d a u s k u n a v a q u r i l m a l a r h o la ti a v t o m a tla s h g a n
h o l d a n a z o r a t q i l i n a d i . Z a m o n a v i y d i s p e t c h e r l i k n a z o r a t i
t i z im la r id a b a r c h a m a ’l u m o t l a r va o b y e k tla r n in g h o la ti k o m -
p y u t e r l a r o rq a li q a b u l qilin ib , h a r a k a t n i a v t o m a t i k b o s h q a r is h
k e n g y o 'lg a q o ^y ilm o q d a .