A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

1 1 .5 . Stan siyalard a q o lla n ila d ig a n S M B qurilmalari
S ta n s iy a la rd a S M B q u r ilm a la r i s tre lk a va s ig n a lla rn i b o s h ­
q a rish h a m d a s tre lk a la r v a s ig n a la r o r a s id a o 'z a r o b o g 'la n is h
hosil qilish u c h u n q o 'lla n ila d i. B u n d a y b o g 'l a n i s h strelk ala ri 
n o t o 'g 'r i ta y y o r l a n g a n y o 'l u c h u n sig n aln i o c h m a s lig i, o c h iq
signal o s tid a e sa , y o 'n a li s h g a tegishli b i r o n stre lk a n i o 'z g a r tir is h
im k o n in i b e rm a slig i kerak.
S ta n s i y a l a r d a q o l l a n i l a d i g a n S M B q u r i l m a l a r i q u y i d a g i ­
l a r d a n iborat: s tre lk a v a s ig n a lla rn i e le k trli m a r k a z la s h tir is h
( E M ) , s a r a l a s h t e p a l i g i n i a v t o m a t i k
m a r k a z l a s h t i r i s h
( S T A M ) , d is p e tc h e r lik m a r k a z la s h ( D M ) . A y rim k a m h arak atli 
s ta n s iy a la r d a strelk a va sig n a lla rn i o ' z a r o q u lf-k a litli b o g 'la b
q o 'l d a b o s h q a r is h q u la y b o 'l i b q o lg an .
Stansiyalarda strelka va signallarni qulf-kalitli bog‘lash. 
S ta n s iy a la r d a s tre lk a va sig n a lla rn i o ' z a r o q u lf-k a litli b o g 'la s h
( K B ) q u r i l m a l a r i p o y e z d l a r h a r a k a t i y o ' l i d a g i s t r e l k a va
199

---

sig n allarn i (s v e to fo r yoki s e m a f o r la r ) q o 1 bilan b o s h q a r is h d a
h a r a k a t xavfsizligini t a ’m in la s h m a q s a d id a ishlatiladi.
T e x n i k f o y d a l a n i s h q o i d a l a r i g a ( T F Q ) b i n o a n ,
K B
q u rilm a la ri n a z o r a t qulflari y o r d a m i d a y o ‘l t a y y o r la s h d a q a t -
n a s h a d ig a n strelk a va s ig n a lla rn in g o 'z a r o b o g 'la n is h in i t a ’m i n -
lashi lo zim . Bu ta la b la r n in g bajarilishi tufayli K B d a stan siy a 
b o 'y i c h a n a v b a tc h i va stre lk a c h in in g h a r a k a tla ri n a z o r a t qilinadi. 
S tr e l k a n i n g n a z o r a t qu lfi s tre lk a a y r il a r i n in g ( о с т р я к ) tig 'i 
bilan u ta q a la d ig a n r a m a relsi o ra sida gi m a s o fa 4 m m d a n
o s h m a g a n d a g i n a , stre lk a n i m e x a n ik y o 'l bilan qulflashi lozim . 
Bu a y t i l g a n l a r n i ( l l . l l - r a s m ) s t a n s i y a n i n g s tre lk a li b o 'g 'z i
m i s o lid a t u s h u n t ir is h m u m k i n . A g a r s t a n s iy a n in g I- va 3- 
s tre lk a la r id a n h a r biri b o 'y l a b h a r a k a tg a ruxsa t etilgan b o 'ls a , 
m u m k i n b o 'l g a n ik kita h o l a td a n b irid a p o y e z d o g 'i s h m a s d a n ,
y a ’ni strelkali o 't k a z g i c h n i n g t o 'g 'r i y o 'l ayrisi b o 'y l a b h a r a k a t 
qilishi va ik k in c h is id a p o y e z d s tre lk a d a n o g 'ib , y a 'n i y o n yo'l 
a y r is i b o ' y l a b h a r a k a t q i l i s h i m u m k i n b o ' l a d i .
B u n d a y
h a r a k a t d a strelkali o 't k a z g ic h n i n g b ir in c h i, t o 'g 'r i y o 'l holati 
ply u s ( + ) , b o s h q a y o n y o 'l h o la ti esa m i n u s ( - ) d e b belgila- 
n a d i. 11.1 l- r a s m d a g i I- va 3- s tre lk a la rn in g plyus holati d eb , 
o g 'is h s iz t o 'g 'r i y o 'n a lis h li h a r a k a t q a b u l e tilgan. A g a r I- s tr e lk a
plyuslik h o l a t i d a b o 'l s a , u n d a J2 s ig n a lin in g o c h ilis h ig a im k o n
b e r m a y d i , y a 'n i u n i (q u lflay d i) y o p a d i. S h u n in g bilan birga, 
l l . l l - r a s m d a ta sv irla n g a n s ig n a lla rd a n b iro rtasi o c h iq b o 'l s a , u 
h o l d a
I - s t r e l k a n i o 'z g a r t i r i s h i m k o n i b o ' l m a y d i , m a s a l a n ,
h a t t o s tre lk a c h i uni o 't k a z m o q c h i b o 'l g a n i d a h a m b u n g a y o 'l 
q o 'y ilm a y d i. X u d d i s h u n g a o 'x s h a s h fikrni 3 -s tre lk a g a n isb a ta n
h a m a y t i s h m u m k i n .
B u n d a n t a s h q a r i , h a r q a n d a y b i r o r
s v e to fo r o c h i l g a n i d a h a m q o lg a n sv eto fo rla rn i o c h is h im k o n i 
b o 'l m a y d i . S trelk a va sig n allarn i a n a s h u n d a y o 'z a r o b o g 'la b
qu lfla sh b lo k iro v k a qilish d e b a ta la d i va b u h a r a k a t xavfsizligini 
t a 'm i n l a s h d a ra ja sin i keskin k o 'ta r is h g a i m k o n b eradi.
© O S ! J2