A. shoyunusov arab xattotligi
usuli Vn ning ufq qirralarini tutashtirgan o ‘q chiziqni o ‘sha y o ‘nalishda
Download 2.26 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 22,5° 22,5 °L burchakga teng
- «Soat» so‘zi t i а
- 1-uslubdagj berilgan i qator «1 alif (mufra- dotiy) Xat maydoni» deb yuritiladi. Bg‘in
- 3,5 • 2=7 ga 1,42 mm. Mushk sozi;
- Rosiy - 67,5° burchak Mutavoz - 33,75° burchak ostki iqlim makonlari 3,5 VN Ufqiy satr
- Izoh
- 56,25V 1.5 iqlim 33,75V I iqlim 22 ,5 V 0,5 iqlim 11,25 V
usuli Vn ning ufq qirralarini tutashtirgan o ‘q chiziqni o ‘sha y o ‘nalishda nuratish va chiziqchani kesib o ‘tish; d
teng markazida kesishgan chiziqdan rosiy o ‘q chiziq nuratish (usuli bilan). Natijada, mavjud «makon va maxraj» tizim jadvaliga asoslanib, qiya ch iziq ch an in g ham daraja k o ‘rsatk ich larin i, ham hajm - shamoyilini aniqlash imkoniyati paydo bo'ladi. Rasmda o'sha chiziqcha qutb nuqtalaridan rosiy nuratish chiziqlar o'tkazilganda, chiziqchaning ufqiy kenglik iqlim daraja k o 'rsat kichlari 1VN ga tengligi m a’lum bo'ladi. Shimoliy qismi va janubiy yarim qismi 1 VN ga barobardir: 22,5° 22,5 °L
rasmda tahlil qilgan misoldan xulosa shulki, bu chiziqcha «plastik- qotma» xususiyatlik moddadir. U ni egiluvchan holatga keltirilsa, baribir o'zining qiymatlarini y o 'q o tm a y d i. X oh « q iy m a-q iy m a» ta rz id a m a jb u ra n h o la ti o'zgartiriladimi, xoh «to'lqinsimon» tarz holatiga tushiriladimi, hech
qachon o'z ko‘rsatkich darajalarini o'zgartirmaydi. Bu holatlar bo'y- bast, uzunlik masofa hisobida boshqa raqam sonlarni bildirsa-da, chiziqchaga ta ’sir qilinib, sun'iy tarzlarga keltirishlikdan hosil bo'lgan «g‘ijimlik, to ‘lqinsimonlik, qiyma-qiymalik» shakllar hosil qilinishida, sarf qilingan chiziqchaning bo'lakchalari umum bir holga keltirilsa, yana o ‘sha daraja ko'rsatkichlari kelib chiqadi. Biroq, sun’iy tarzda sarf qilingan chiziqcha-m odda zarur unsurning parchalanishi tufayli bu bo'lak, albatta jismning m a’lum bir qismini tashkil etadi xolos. Masalan, bir butun hisoblangan chiziqchani 10 ga yoki undan kam yoxud ko‘p qismga taqsimlansa, o'sha qism xuddi shuncha qismchalarga taqsimlanishi mumkin degan gapdek, ayon vassalom. Rasmlarga qarang: a h Ko'rib turganingizdek, 2 katak tasvirlagan butun moddaning turli holatlarda siyoh izini qoldirishga turtki bo'lgan narsa «sun’iy» ravishning amalidir. Bu holatlarda chiziqcha turlik kenglik ravish- larda tasvir qoldirgan. Ana o'sha turlik, aynan yozuv qurolining imkoniyatini bildiradi: b — namunaviy «sun’iylik»ning ifodalanishi ham aynan a — kabidir.
Q issadan hissa: Q alam m ushkining har bir harakat orqalik qoldirgan siyoh izi mushkning m a’lum bir qismining ifodasidir. 1) Agar mushk to'liq kengligida bir harakat yurgizsa, demak I iqlim (yo'nalishlariga qarab) masofa egallagan hisoblanadi. 2)
Agar mushkning bir harakatiga teng masofani egallagan tasvir turlik hajmlarini ifodalasa ham, o'sha tasvirni siyohga olish uchun mushk o'z imkoniyat qismlaridan birortasini taqsimlagan hisobla nadi: (Qavs ichidagi aqrablariga qarang) 1) ta ’kidiga). M uqaddim mavzularning «mufradot va murakkabot» ilmlariga taalluqlik ta ’rif bayonotlarida zikr qilinganidek, ayni mavzu ham o ‘sha m a’no lard an rivojlantiriladi, y a ’ni arab yozuvining xat turlarida ilk o 'lchov m ezoni alif shakli uchun ajratilgan vasat nuqqotlardan iborat o 'q chiziqlar kesishma tizimidagi miqdorlar. Ayni o ‘sha vasat nuqqotlar kesishma tizim ning jadvali b o ‘lib, u eng a w a lo xat m aydonining hadd va h u dudlarini belgilovchi o ‘lchov birligi sifatini bildiradi; 2-dan alif shakli orqali alifbo harflarining m ezon birliklari belgilanadi; 3-dan qalam mushkning imkoniyatlarini ravishlarga sozlab turishni anglatadi; 4-dan xat tur larining og‘ish-nishabliklarini ravonoti uchun xizmat qiladi; 5-dan xat husniga husn qo'shish san’atini o'rgatadi; qo'shim cha sifatida «naqqosh»lik san’atining asosi hisoblanadi va yana bir talay fanlarga asosiy m a’nolarni uqtiradi. Mufradot vazni: T a’lim mohiyati: Vasat nuqqot necha miqdor bo'lsa, shimol va ufqlar, ulardan janub qutb nuqtasi tutashtiriladi. Hosil hudud «xat maydoni» ning andozasi, ham da alifbo harflarining «makon-maxraji» tizim jadvalini ifodalaydi. Ichki Vn laming qutb va ufq o 'q chiziqlar kesishmasi o 'z navbatida harf unsurlariga «hujayra — katakchalar» hosil qilish uchun o'lchov birligi — masshtabni anglatadi. Nihoyat, qalam mush- kiga ravishlarni belgilaydi.
E’tiborga havola qilingan mufradot vazn-o'lchovining tizim o ‘q chiziqlar kesishmasi ilm ahllariga ju d a ulug‘ va tabarruk bilim maxzanlarini hidoyat qilinganini ifodalab, zarur bilim yuksalishlariga chorlab turibdi. Xattot ushbu m a’no mohiyatlarini o ‘zlashtirgach savol rivojlari- ga javob izlashi ayon bo'ladi. Ya’ni: 1-savol: Agar xatni jadvaldagi vassat-nuqqot hajm-sham oyillari- dagidek o'lcham birliklarida bitilsa, qanday hodisotlar vujudga kelishi yoki ro'y berishi mumkin? 2-savol: M e’moriy obidalar va ularning «peshtoq»larida bitilgan yozuv bitiklarida nim a u ch u n m ufradot vazn-o'lchoviga am al qilinmagan va yozuvlar ustm a-ust bitilgan? Aziz kitobxon! Bu kabi savollarning sanog'iga yetmaydi kishi, qachonki u «doimo ilm izlashdan va m a’no-mohiyatlariga yetmasdan tolmayman», — kabi qutlug' niyatlar bilan o'z tafakkuriga xizmatchi sifatdosh ekanini anglam agunicha izlanaveradi. 1-savolga javob tariqasida quyidagilarni anglash mumkin: 2-savol mohiyati hajm-shamoyil haqida m a’no eltganini hisobga olinsa, o'sha xat oxir-oqibat «kufiy xat turi» — deb e ’tirof qilinadi. C hunki o'sha m iqdorlarni bildirgan balandlik xat m aydonini belgilagan va xat harflari faqat o 'tk ir burchaklik daraja ko'rsat- gichlarida amalga kiritilgan b o 'lu r edi. Ana shu m uhim vajhlar, sabablami mufradot vazn-o'lchoviga itoatlikda ro'y tutib, harf va unsurlarining harakatlariga q at’iy hududlar belgilanib, hozirlangan bo'lishidan intiho topgan b o 'lu r edilar. Ya’ni:
Masalan: Kufiy xatida biror so‘z yozishdan aw al, xat turining imloviy xossa va xususiyatlarini, ham da m ufradot-m urakkabot ta ’limotlari uqtirgan bilimlar vositasida hisob-kitoblar qilib, so‘ng amaliyotiga kirishilar edi. «Alif» mufradot Vaznda 9 ta «Rosiy Vasat Nuqqot» (□ ). Mufradotlari: Alif 9 ta rosiy vasat N. shakli 7VN ga tenglashish uchun uning holatini 45° burchak nishablikdan 90°—0° burchaklar hosil qilgan holatga keltirib, o ‘sha 7 ta VN egallagan balandlikdan quyiga (tik) rosiy Murabba’ shakllami qavatlab, to 7 ta VN egallagan ufqiy sathgacha davom ettirilar edi. Natijada esa, 9,0 ta tom onlari teng to ‘g‘ri burchak m urabba’a — «kvadrat» hisobi ham boshqa xat turiari kabi mufradot qoidalari q at’iy amalda b o ‘ladi. Ushbu xulo- saviy javobdan alifga nisbatan belgilangan taqsimlanish tamoyili, xatni o ‘z o'rnida joylashishini belgilaydi: Alif 9,0 :2 = 4,50 rosiy m urabba’, y a’ni chorakam 5 ta rosiy m urabba’ga teng. Ammo, u x atn in g alifbo harflari b o ‘y va enga h arak atlari faqat (o ‘sha 9,2 : 2 = 4,75 RM sarhisobiga binoan) ufqiy kengliklarning shimol qismiga 3-iqlim qatlamlari 7 ta RM ga teng kenglikni egallagan muhitgacha va UfqSCh ostiga, atigi 0,5 iqlim 2,5 RM ga teng keng liklari (9,0 RM ning balki, 3,5 dan 1 qismigadir?) bitilishni talab qiladi. (9,0 ning 1/3 ga RM masofagacha). Amaliyot namunasiga diqqat bilan razm soling: qurilma no‘xot terilishi asos: har bir harf uchun 7 ta RM; bog'lanish va yuksalish 3,5dan 7 ta RMgacha intiho unsurlar 0,5 RMga tenglikda bitiladi. Bitik 7 RM balandligida (ufqiy satr chiziq sirtidan) teng taqsimot tamoyilida bitilgan. «Soat» so‘zi t i а Har bir unsur oraliq masofasi bir RM kengligida gardishsimon unsurlik barcha harflar 0°-45o-90o-135° tizimiga moslikda qalam mushkiga olingandir. Shunday sarhisoblar orqali «kufiy xati»ga erishiladi. Arab yozuvining boshqa (asosiy tanilgan va e’tirof etilgan) xat turlarida ushbu m ufradot va m urakkabot yozuv qoidalarini belgilab bergan vazn-o‘lchov birliklari, xattotga bir muncha qulaylik paydo bo ‘lishi tufayli, sarhisobga jo ‘n tushadilar. Savolga 2-javob — bu barcha hajm o ‘lchovlarida bitiklarni siyohga olgan mushk kengligining qo'llanganidan topiladi. T o ‘liq kenglik — jaliy hajmga e’tiborda, undan chekintirilgan sayin-xafiy hajmga e ’tiborda bo'ladilar. 2-savolning javobini quyidagi yozish qoida va amaliyot tamoyillarining samarasi deb anglanmog'i, haqiqatga yaqindir. Aynan, o ‘sha m um toz obidalar va yozma manbalarda uchratil- gan xat bitish uslubi va u bitiklaming o ‘qish qoida va yo'riqlari asos qilingan. Chunki, «peshtoqiy kitoba» xat yumushlari xattotlardan nafaqat «bitib berishni», balki uning san’at darajasida ifodalanishini ham talab qilingan. Hozirgina 1-savol javobi bilindi. Shunday ersa- da, javob rivoji quyidagi nazariy va amaliyot tamoyillarida ifodala nadi. Hamma sir va mavhumlik shu ko'rinish xat va bitiklaridakim, a) xat maydoni keng va sarhadlari hashamatlik bitiklar juda ko ‘p jihatlarini o ‘ziga qamragan bo'ladi: salobat, mahobat, rangdorlik, quyuq siyohlik va hokazolar. b) mufradot vazni talab qilgan me’yorda o ‘sha ko‘rsatkichlar bilan biror so‘z bitilsa, u bitik egallagan satr xat maydoni necha en- masofani egallaydi? Masalan, suls xatida namunaviy «inson» yoki «mujgon» so‘zlarini ketm a-ket bitilishining ko'rsatkichlari:
1-uslubdagj berilgan i qator «1 alif (mufra- dotiy) Xat maydoni» deb yuritiladi. Bg‘in 1
1
1 dilar ш Ч Л W \ *
' Ж ! л 10 < 1 £ i
л / i А
i
► ► ¥
J / i / 4 f II i i 2-uslub «ufqi satriy xat maydoni» deb yuritiladi, b a ’zi hollarda so‘zlarning b o ‘g‘in yoki harflari satrga sig‘may qolish hollari uchrashi m um kin. A na shunday noxush xat bitishliklardan xoli b o ‘lish izlanishlari tez fursatda o'z samarasini bergan. Bu samara hosili quyidagi nazariy ta’limot va amaliy tamoyillarga tayanib, ish ko'rish- likda nam oyon b o ig an . Ya’ni: a) «satriy xat maydoni»ning qoilanishi ko'proq shior va q it’a, lavha va bir misralik she’r radiflarini, maqol, naql, hikmatli so'zlar va sarlavhalarni ifodalashda qo'l kelgan. Chunki u oson va ravon anglanishlik xat uslubidir. b) ijtimoiy hayot talabini itoat va intizomda savodxonlik hissiyoti qondirgan. Fuqarolar mazkur usulda xat bitishlari uchun ular mad- rasalarda iqtidor sohiblari va xat ixlosmandlari maktablarda imtiyoz him m atidan yetuk san’at ahllariga aylanganlar. d) «1 alif xat maydoni»da xat bitish usuli o'ziga xos mukammal sarhisoblar bilan amalga oshiriluvchi san’at darajasidagi kitobat usuli hisoblangan. U ning mukammal (analitik) jihatlari quyidagi o 'ta murakkab sir-asrorlarning mohiyatlari anglangach, ziyoli «tabaqa» ahllari uchun idrok va zehn, zukkolik va shuning kabi ilg'orlik, insonga xos fazilatlarni tarbiyalash namunasi bo'lgan. Hozirgi va kelasi vaqt kechishida ham bu xat usuli barcha san’atlarning eng cho'qqisi hisoblanaveradi. Usulning qo'llanishi: a) Mufradot vazn-o'lchovidagi alif shakli teng 3,5ga taqsimlanadi. H ar bir taqsimlangan alif shaklining qismlari o'ziga xos katak — hujayralar u ch u n m ikrom ufradotiy vaznlarga aylanib, o 'z vasat nuqqotini ifodalaydilar. O'sha vasat nuqqot egallagan maydonning
tengligi 3,5 ga taqsimlangan mufradot vazn-o‘lchovida .......111 belgilangan alif shaklining aksini ifodalagan qalam ф
in mushk kengligi qanday kenglik ravish-sozida bitgan * + kenglikning 3,5 dan biriga teng ravishni anglatadi. £ Chunki, mufradotiy alifning vasat nuqqotlar enlari ^ v ham ichki mikro iqlimlarni siyohga olishga mos ravish ♦ tanlash in i belgilab bergandir. Shunday riyoziyot 1 sarhisoblarini namuna tarzida tahlil qilinsa, quyidagi " ^
hajm va shamoyillar, ham da ravish-soz oraliq keng- ‘ ' liklarning masofa birliklari kelib chiqadi. 1-amal: M ufradotiy vazn o ‘lchov — 11 ta VN; VN en-kengligi- yu bo ‘yi —1 sm. 2 -a m a l: 11 ta V N . B o ‘yi 11 sm .ga b a ro b a r; u n i 3,5 ga taqsimlanadi. C hiqqan b o ‘linma son miqdori 3,1 sm.ga teng; har bir iqlim xuddi shuncha bo‘yga teng balandlikga ega; Ya’ni, 3,1 V.Nuqqotga; 3-amal: 2-am alda amalga oshirilgan sarhisoblarning mufradot vazn o ‘lchov shaklidagi qismlari iqlimlararo kengaygani barobarida, o ‘zining tabiiy kengligiga ega holda yana 3,5 iqlimga taqsimlanadi: 3,1 sm. iq lim / 3 ,5 mikro iqlimga = = 0,9 sm. masofaga (bo‘y- bast, en uchun); Hosila son, miqdor har bir iqlim kengliklarining shim ol-janub qutb muhitlariga ham rossiy, ham mutavoz kengliklariga sarhisob birlik m e’yoridir. 4-amal: Mufradot vazn-o‘lchovi uchun ixtiyor qilingan vasat nuq qot b o ‘y va enining ko ‘rsatkich sonini (1-sm. kengligini) 7 ga taqsimlanadi, undan chiqqan son o ‘sha iqlim satrida xat bitish uchun ravish-soz kengligini anglatadi. Taqsimlash hisobi: Ism . =10 mm. 3,5 • 2=7 ga 1,42 mm. Mushk sozi; A m m o, sarh iso b n in g eng asosiy h iso b id an so ‘ng, ham m a m uam m olar hal bo ‘ladi-qoladi. 5-amal: I — II — III va I I I .5 iqlimlar va ularni belgilab turgan mikro vasat nuqqotlari m azkur iqlim qatlam va sarhadlarini tabiiy holiga n isb atan necha m arta orttirilgan ligid an , sarhisob o ‘z yechim iga quyidagi k o ‘rsatkich son m iqdorida nihoyasini ifo dalaydi.
0' -----0'
Rosiy - 67,5° burchak Mutavoz - 33,75° burchak ostki iqlim makonlari 3,5 VN Ufqiy satr chizig‘iga nisbatan USCh 7 taVN Izoh: Suls, M uhaqqaq, Rayhoniy, Tovqe’; Devoniy xat turiari m azkur uslubga binoan ijod qilinadi; Q o‘lyozma kitoblarning aksariyati, xuddi ana shu uslub taqlidi- ga asoslangan bitiklardan iborat; Ufqiy satr chizig'iga nisbatan USCh 7 ta VN ostki iqlim m a konlari 3,5 VN. «Botiq Nuqot» 0,5 iqlimga teng makon. Shuning hisobiga ufqiy satr chiziq o ‘z holatini 3,5 VN dan 3 VN ga keltiradi; Ammo umumiy mufradot Nuqotlari 10,5 ta VN dan iborat qolaveradi; Suls xatiga asoslanib (barcha xat turiari ushbu qoidaga asoslanadi) alif xat maydonini tashkil qilishlik, uning 1/7 qismi, doimo III yarminchi iqlimni ishg‘ol etgani uchun 6 qismi teng balandlikga ega bo'lgan 3 iqlimga ajraladi. Xat maydonining m urabba’si o 'q chiziq kesishuv nuqtadan hisoblanadi. Iqlimlar 0° ufqiy satr chizig'idan yuksaladi. Buning eng qulay usuli — mushk sozi, xat duktini aniqlash oichovida hosil bo'lgan uzunlik birligidir. U ning necha mm, sm yoki m etr uzunlikga egaligidan q at’i nazar, quyidagi 3-chi «etalon»gacha 1 iqlimni, 3- chidan 5-chigacha II iqlimni va 5-chidan 7-sigacha III iqlimni belgilanadi. Ufqiy satr chiziq — 0° hisoblanadi. Bu daraja xat maydonining sathi, asosidir. U ndan 22,5° burchak balandlik — I iqlim kengliklarini bildiradi. Bu bo'shliqqa turli mushk kengligidagi harflarning ma’no anglatuvchi unsurini bitish mumkin.
II iqlim kengliklari 22,5° burchakdan 45° burchakgacha baland lik bo ‘shliqlarini bildiradi. Unda ham ayniyat bor. III iqlim 45° burchakdan 67,5° burchakgacha balandlik bo'shliq- larini ishg'ol etadi. Ayniyati bor. Ill yariminchi iqlim 78,75° burchakdan 90° burchakgacha b a landlik b o 'shliqlariga ega. U nda hijo va tik harflarning 7-chi unsurlari bitiladi. M azkur iq lim la rn in g daraja b u rc h a k lari o 'z o 'z a k d araja ko'rsatkichlaridan yarim iqlim balandlik daraja burchakga nisbiy pasayadi. M asalan: 22,500 — 5,625 = 16,875 balandligiga I iqlim to 'g 'ri keladi.
darajalarda ko'rsatilishi ham mumkin. Shimol Rosiy 56,25V G ‘arb 111,5 iqlim ^ 78,75V =7*4 III iqlim 6 7 ,5 V 2.5 iqlim 56,25V 1.5 iqlim 33,75V I iqlim 22 ,5 V 0,5 iqlim 11,25 V 0* ufq. Mutavoz — ufqiy h i,5 in
xat mavdoni а 'У ? ы ш т & я л л t f s f c r r s f t i ' * u f m w - ■ ---- - Г V tl Ш Ш Ш я . J ! II Satriy xat maydoni I Ayniyatga binoan, dastlab vasat nuqqotning 1 ta shaklining nazariy tahlili ©
CD 3,5 __ 5 .. , mill, ^ mm; Q ) S h im o li 7,5 'а Г 1 g‘arbiy c h o r a k 111111, . ^ i ql i m
S h i m o l i s h a rq i y c h o r a k iqlim
J a n u b i - s h a r q i y c h o r a k iqlim lari; M iq d o r la r ig a j a n u b i - g ‘arbiy e g a h o l a t g a Har bir tasvirlangan vasat nuqqot — tabiiy kenglik miqdorlariga ega holda © tasvirda aks etgan (2 sm enga ega mushk chizgan) vasat nuqqotdan ko'zga yaqqol tashlanib turgan choraktalik qutb va ufq iqlim kengliklari m a’lum b o ‘ladi. Rosiy va ufq o ‘q chiziqlar kesishmasining uzunlik masofalari teng 3 sm.ga; bu son m iqdor raqam lar h a r bir chorak b o ‘lakchaning nuratish rosiy-m utavoz chiziqchalari 1,5 sm uzunliklardan iborat; qora siyoh bir butun mujassam (birlashtirilgan 4 ta ufq taraflarni bildirgan) vasat nuqqotini ifoda toptirgan. Uning rosiy-mutavoz o ‘q chiziqlari roppa-rosa 3
sm uzunliklarga barobar. Ammo, asl ufq satr chizig‘i ajratgan o ‘q chiziqning shimolida va janubida 2 tadan sun’iy yo‘l bilan hosil qilingan tom onlari teng to ‘g‘ri to ‘rtburchak murabba’lari joylash- ganiga ishonch paydo bo‘ladi. 0 ‘sha «katak»ni eslatuvchi murab- ba’larni yana nuratish usuliga uchratilsa, diagonal chiziqlarning har birining uzunligi 1,5 sm ga, yon tik-yastaniq taraflar chiziqlari 1 sm ga ajraladi. Bu tenglamalar xoh kichraytirilsa, xoh ulkanlash- tirilsa, tabiiy hollarini ifodalagan ilk uzunlik birliklariga nisbatlarda amalga oshiriladi; © — (3,5 m m ), © — (5 mm), © — (7,5 mm) vasat nuqqotlariga ham mazkur qoida taalluqlidir. M ufradot alifga belgilangan VN miqdorlari nechta bo‘lsa ham, uning 3,5 iqlim qatlamlariga taqsimlanishi, o‘z navbatida har bir iqlim bo ‘shliq kengliklarida siyoh yuritish uchun qalam mushkini ravish-sozi eng muhim omillaridan hisoblanadi. Shuning ilinjida, yuqorida vasat nuqqotning turli hajm dagi shakllari nam unada ko‘rsatildi iqlimlarga taqsimlash, iqlim mufradotiga qalam mushki ning ravishini sozlash kabi tushunchalarga juda-juda yaqinlashil- m oqda, ya’ni: 11 ta VNni 3,5 ga taqsimoti = har iqlimning 3,1 vasat nuqqotdan iboratligi aniqlandi). I,
II, III, III-5 chi iqlimlami birlashtirib shimol qutbdan to janub qutbigacha bir xil kenglikda aks topgan vasat nuqqotlar 3,5 mm (= 4 mm) kenglikga teng qalam mushkida siyohga olingan. 0 ‘z navbatida mushk kengligi aks topgan 1 ta vasat nuqqot — mufradotiy iqlim qatlamlarida 1,5 barobar kattalashgan va «mikro- mufradot vazniga asos bo ‘lgan». Isboti: Tasvirga diqqat qaratilganda, qutb va ufq o ‘q kesishma chiziqlari VNni teng 4ga taqsimlagan; o ‘sha bo‘lak uzunligi birlik hisoblansa, uni chor atrofga o'lchash uchun ulantirilsa, 3ta bir xil masofani bosgani m a’lum bo ‘ladi; 0,5x3 = l,5 g a; umumiy mufradotiyada esa 3 ta butun VNdan iborat o ‘lchov tizim jadvali hosil topadi. Keyingi nazorat tahlili qalam mushki qanday ravish sozi keng ligida xatga olish sarhisobidan aniqlanishiga qaratiladi.
Download 2.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling