A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

 
5.2-jadval 
Qattiq holatdagi qator polimerlar 
 
 relaksatsiya 
jarayonining faollanish energiyasi 
 
Polimer 


/
H kJ m ol

Polimetilmetakrilat 
84 
Poliepixlorgidrin 
35 
Polivinilxlorid 
63 
Polivinilatsetat 
42 
Poli-4- xlortsiklogeksilmetakrilat 
48 
Bu jarayonni asosiy mexanizmlari: 
a. 
C
C

bog‘ atrofida yon guruhlarni aylanishi. Tushunush 
uchun eng sodda mexanizm uncha katta bo‘lmagan guruh bilan 
bog‘langan bo‘lishi mumkin. Masalan, 
2
C H C l
yoki katta o‘lchamli 
yon zanjir bilan, masalan, 
2
5
C O O C H

. 
b. Konformatsion to‘ntarilish sikli. Tipik misol – siklogeksil 
guruh. Bir konformatsiyadagi kreslo ikkinchisiga o‘tishida qutbli 
almashuvchilar yo‘nalishini o‘zgartiradi (5.26- rasm (a)). 
c. Segment asosiy zanjirini lokal harakati. Asosiy zanjirda 
cheklangan, lokal harakatlar tez uchrab turadi. Bu ehtimol, 
polivinilxloriddagi 
 
jarayonni sababchisi bo‘lishi ham 
mumkin. Chunki, polivinilxloridda qutbli xlorid guruh polimer-
ning asosiy zanjiri bilan bevosita bog‘langan va unga bog‘liq 
bo‘lmagan holda harakatlana olmaydi. Shunday mexanizm to‘rtta 
va undan ortiq CH
2
qismlarni ketma–ketlik hollari uchun 
xarakterli hisoblanadi va tirsakli val turidagi ikkita C – C 
collinear bog‘ atrofida aylanishi bilan tushuntiriladi. Eng kichik 

---

228 
zanjir fragmenti (CH
2
)
n
, zanjirni qolgan qismlariga bog‘liq 
bo‘lmay aylanishga olib keladigani bu (CH
2
)
4
(5.26- rasm).