A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

 
5.9-rasm. (a)- 6 % qurum va (b)- 15 % qurumli polikorbonat kompozitlarni 
turlicha bosim ostida elektr o’tkazuvchanligini haroratga bog’lanishi 
(●) – 19 kBar, (○) – 6 kBar, (□) – 0 kBar 
Ko‘ramizki, o‘tkazuvchanlikni haroratga bog‘lanishi juda 
ko‘p omillarga bog‘liq bo‘lib, zaryad tashuvchilar konsentratsi-
yasi va harakatchanligini o‘zgarish jarayoni alohida o‘ziga xos 
mexanizmlarni o‘z ichiga olar ekan. Bularni tahlili asosida 
U.Abdurahmanov va A.Umarovlar polimerli kompozit material-
lar elektr o‘tkazuvchanligini haroratga bog‘lanish grafigidan 
foydalanib, elektr o‘tkazuvchanlikni keltirilgan faollashish ener-
giyasiga bog‘lanishini baholash asosida o‘tkazuvchanlik turi va 
mexanizmi haqida ma‘lumotlar olish usulini taklif etishgan. 
 
5.4. KM va polimerlarning dielektrik xossalari va 
elektrostatika munosabatlari 
Qo‘yilgan elektr maydon ta‘siriga material aks ta‘sir 
javobi
xarakterini yassi kondensator misolida osongina tasavvur etish 
mumkin. Shunday kondensatorni vakuumda d masofada joylash-
gan plastinalariga o‘zgarmas potensiallar farqi qo‘yilgan bo‘lsin. 
Chekkalaridagi effektlarni hisobga olmay aytish mumkinki, E - 
elektr maydoni plastinalar orasida bir jinsli va 
kattalikka 
teng. Aytish kerakki, elektr maydoni faqat kattalikka emas, balki 

---

187 
yo‘nalishga ham ega, shuning uchun 
⃗ belgilash bilan uni to‘la 
vektor kattalik deb ataymiz. Uning komponentlari 
, 
, 
. 
Ko‘rilayotgan holda maydon plastinaga perpendikulyar yo‘nalgan 
va Kulon qonuniga ko‘ra plastinalardagi zaryadlar +Q va –Q 
zichligi maydonga tog‘ri proporsional ya‘ni 
.
– 
vakuumda dielektrik kirituvchanlik deyiladi. 
=8,85∙10
-12
F/m. 
Kondensator sig‘imi C
0 
vakuumda birlik yuzasiga zaryad zichli-
gini qo‘yilgan kuchlanishga nisbatiga teng. 
.
a
b