198
energetik qulay joylashadiki, ular kristall bo‘lmagan holatda ham
saqlanadi. Agar polimer konformatsiyasi mustahkam birikkan
bo‘lsa, molekulani natijaviy momenti alohida segmentlar
momentlari qo‘shilishidan yoki ayrilishidan to‘planib
hosil
bo‘ladi. Politetraf-toretilen uchun cho‘zinchoq konformatsiyada
almashib keluvchi CF
2
guruhlarni
katta dipol momentlari aniq
konfiguratsiyasi saqlanib muvozanatlashadi va shu sababdan
bunday modda dielektrik kirituvchanligi xuddi qutbsiz polimer-
larga o‘xshab past bo‘ladi (5.14-rasm, a). Lekin,
molekula kon-
formatsiyasida dipol yo‘nalish olishida uncha katta bo‘lmagan,
ammo o‘lchashga imkon beradigan darajadagi effektlar uchun
javobgar, bu doimo mavjud bo‘ladigan nuqsonlardir. Masalan,
spiralsimon konformatsiya uchun kristall fazali bu polimerni
dipol momentlari ham o‘zaro kompensatsiyalanib
muvozanat-
lashadi. Aksincha, polivi-nilxloridni C-Cl-guruhi tekis zigzak
konformatsiyada yig‘ilishga moyilroq bo‘lgani
uchun dielektrik
kirituvchanligi yuqori (5.14-rasm, b).
5.14-rasm. Polimer zanjirida qutbli guruhlarni joylashish chizmasi: a)
kompensatsiyalanib muvozanatlashgan dipollar, b) addittiv dipollar
Ba‘zi bir sintetik polipeptidlar uchun ajoyib addittivlik effekti
kuzatiladi. Masalan, (CO-CHR-NH-)
n
srtuktura formulasiga ega
poli-
-benzil-
L-glyutamat. Bu yerda R=-CH
2
- CH
2
-COO- CH
2
-
199
C
6
H
5
. Bu birikma eritma holida vodorod bog‘
bilan barqaror-
lanadigan
- spiral konformatsiyani qabul qiladi, bu holda
takrorlanuvchi qismni aksial dipol momenti 4,14∙10
-30
Km ga
teng. Odatda molekulyar massa 500000 bo‘lganda, molekulaning
to‘la aksial dipol momenti 10000∙10
-30
K·sm ni tashkil etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
