A. Y. V a h o b o V, T. S. M a L ik o V

1.4. M o liya ta ra q q iy o ti
I jtim o iy - iq tis o d iy tu z u m la r b ir - b ir id a n ish la b c h iq a ris h
m unosabatlari bilan farqlanadi. 0 ‘z navbatida yangi ishlab chiqarish 
m u n o sab atlari ishlab chiqarish ku ch larin in g rivojlanish darajasidan 
kelib c h iq a d i. Y an g i ish lab c h iq a ris h m u n o s a b a tla rig a d av lat 
tuzilm asi h am m o s kelishi kerak. B u n d a o 'z g a rish la r h a r d av latd a 
y u q o rid ag id ek k etm a -k e tlik d a va u zch il a lo q a d a so d ir b odm asligi 
m um kin. Lekin bujarayondagi um u m iy qonuniyat xususiy holatlarga 
b c g d iq b o d m ay d i. H a r b ir ijtim oiy fo rm atsiy a va shunga m uvofiq 
ravishda, shu tu zu m d a g i davlatga m a d u m b ir m oliyaviy tu zilm a
m o s k e la d i. T u rli ijtim o iy -iq tis o d iy tu z u m la r d a m o liy a n in g
farq lan ish i quyidagi sab ab lar bilan b elgilanadi:
• h a r q an d ay ijtim oiy tu zu m g a ja m iy a tn in g o ‘z sinfiy tuzilm asi 
m os kefadi. B u n d a m o liy a M D n i ta q s im la s h m u n o sa b a tla rin i 
hisobga olib, u larn in g davlat foydasiga qayta taqsim lan ish in i tashkil 
qiladi;
• h a r q a n d a y ijtim o iy -iq tiso d iy tu z u m d a m o liy a h u k m ro n
sinfning m an fa atlarin i h im o y a qiluvchi d av latn in g m aqsadlari va 
vazifalariga b o ‘ysunadi;
• ishlab ch iq arish n in g yangi u suli x o ‘jalik m u n o sab atlarin in g
yangi tiz im in i vujudga k e ltirad i. M a sa la n , q u ld o rlik va feo d al 
tu zu m lard a n a tu ra l m u n o sa b atla r xos b o d g a n b o d sa, shunga m os 
ravishda d avlat d a ro m a d la rin i sh ak llan tirish h a m n a tu ra l x a ra k ter 
kasb etgan. K apitalistik xo ‘jalik tovar-pul m unosabatlariga tayanadi. 
S h u n g a m u v o fiq d avlat d a ro m a d la rin i sh a k lla n tiris h h a m p u l 
shaklida am alga oshiriladi;
• agar d avlat boshqaruv organ i sifatida tark ib to p g an ishlab 
ch iq arish m u n o sa b atlari va sinfiy tu z u m n in g vazifalariga x izm at 
qilsa, sh u vazifalarga m oliya h am x izm at qiladi;