Abdulla Qodiriy O’tkan kunlar yozg‘uchidan

14. RAQIB IZIDAN

O‘n olti-o‘n yetti kunlik oy oq bulut ichidan qo‘toslanib ko‘rinar edi. Hamma xuftan namoziga kirib ketkan, ko‘chalar suv quyg‘andek tinch edi. Ko‘chaning bu tinch paytidan foydalang‘an kabi usta Alimning eshigi yonig‘a kelib to‘xtag‘an kimsaning kim ekanligini bi-lish uchun oy yoruqlig‘ig‘a qarshi tushkan bo‘g‘ot xalal berar edi. Bo‘g‘ot panasida va eshik halqasida qadalib bir muncha vaqt nimanidir kutib turg‘an bu kishi nihoyat, avaylabgina eshikni ochib o‘zini yo‘lakka oldi. Tag‘in anchagina eshikning ichkarigi qismida turg‘ach, ochishidag‘i ehtiyot bilan eshikni yopdi.

Oy yoruqlig‘i uch burchak ravishda yo‘lakka tushib turar edi. Bu noma’lum kimsa oyoq uchi bilan yurib keldi-da, mo‘ralab ayvong‘a qaradi. Ayvonning tokchasida sham’ yonib, Sayfi o‘rin yozish bilan ovora edi. Noma’lum kimsa yo‘lakning qorong‘i qismig‘a o‘zini olib, ko‘zini Sayfidan uzmay tura boshladi, Sayfi o‘rnini to‘shab bo‘lg‘andan so‘ng ayvonning peshonasida yozilib yotqan dasturxon va laganni ko‘tarib hujraga kirdi.

www.ziyouz.com kutubxonasi 134

O’tkan kunlar (roman). Abdulla Qodiriy

Yo‘lakdagi majhul kimarsa go‘yo shuni kutib turg‘andek oyog‘ uchini onda-sonda tashlab o‘zini maydon ichiga oldi...

Bargi to‘kilib quruq shoxlari bilan qolg‘an maydon ichi tumanlik oydin, majhul kishi yuzini oyding‘a berib, xaroba uy ostida qadalib turg‘anliqdan uning kim ekanligini tanish oson edi. Bu alamzada, zulmdiyda yuz eng so‘ngg‘i kurashka hozirlang‘an bir yigit edi...

Otabek xaroba uy devori yonida so‘ng chekdagi bir e’tibor bilan ichkariga quloq solmoqda edi. Ichkaridan o‘tin yorib o‘choqqa o‘t qalash harakatlari eshitilar, gohi xotin kishining tovshi ham kelib qo‘yar edi. Ul bir-ikki qayta ohista adimlar bilan xaroba uylarning u boshi bilan bu boshig‘a borib keldi, ya’ni ichkariga oshib tushmak uchun qulayroq o‘rin chog‘lar edi. Xaroba imoratlarning o‘rta bir yeridagi raxnadan oshib tushish qulayroq bo‘lg‘ani uchun shuning ostig‘a shumshayib o‘lturdi. O‘lturishi hamono qayoqdandir oyoq tovshi eshitkandek bo‘ldi-da, sekingina o‘lturgan joyig‘a yerga singgandek qilib yotib oldi. Oyoq tovshi to‘xtab narigi yoqdan usta Alimning tovshi keldi. Usta Alimning xuftandan qaytib kelganligini ongladi va uning maydonga kirish ehtimoli bo‘lg‘anliqdan shu ko‘yi yotaberdi.

Vaqt juda sekin harakat qilar edi. Ul o‘zining har bir yurak tepishini sanag‘andek o‘tkuzar edi. Kuzning yoqimsiz shamoli o‘pkani qichitib, yo‘talni qistatar, ul chalqancha yotqan ko‘yi og‘zini o‘ramlab ko‘mak kutkan kabi ko‘kka ko‘zini tikkan edi.

Oradan bir-bir yarim soatlar chamasi vaqt o‘tib ketdi. Tevarakdan «jannat qushlari»ning birinchi tovshi qichqirilib o‘tdi, shu kezda xaroba havli tomondan bir necha oyoq tovushlari eshitildi-da, ul o‘rnidan turib quloq solishg‘a majbur bo‘ldi. Bir muncha vaqt onglashilmag‘an so‘zlashish tovushlari kelib turgach, darichaning g‘iyq etib ochilishidan so‘ng, bu tovushlar yana ham uzoqlashdilar. Otabek devorg‘a intildi va sekingina yuqorig‘a ko‘tarildi. Buzuq uyning darichasi-dan narigi qatordag‘i ayvon va undagi o‘choqda yonib turg‘an o‘t ko‘rindi. Ammo ochiqqina bo‘lib uy ichidan kishilar tovshi kelar edi. Ul o‘marilmasliq etib devor ustiga mindi va osong‘ina xaroba uy ichiga o‘zini oldi. Chunki uy tomi o‘pirilib ostig‘a bosqanliqdan uyning sahni juda ham yuza edi. Avaylab uch-to‘rt adim bosdi-da, uyning buzuq darichasi yonig‘a kelib to‘xtadi va mo‘ralabqina havli yuziga qaradi. Qarshidag‘i uyning har ikki darichasi ham yopiq, ammo tirqishlaridan sham’ yoruqlig‘i ko‘rinar va boyag‘ig‘a qarag‘anda sekinroq bir tovushda g‘o‘ng‘ir-g‘o‘ng‘ir so‘zlashish eshitilar edi. Oradan o‘n besh daqiqa chamasi fursat o‘tib tovushlar bir oz yuqorilashib kelmakka boshladi. Bu orada uydan qo‘lig‘a lagan ushlagan bir xotin chiqdi-da, qozondan laganga bir narsani ko‘tara berdi. Otabek go‘yo shuni kutib turg‘andek uzoq bir tin oldi va o‘zini chetka burdi. Xotin lagan bilan uyga kirib ketkach, ichidan taqing‘an xanjarini qinidan sug‘urib oldi-da, damini oyding‘a solib boqdi va xanjarining uchini yonboshidan orqasig‘a o‘tquzib ushladi, yana uyni kutib to‘xtadi. Xotin yana chiqg‘an va toboqlarg‘a sho‘rba suza boshlag‘an edi. Uyga bir-ikki qatnab suzilgan sho‘rbalarni tashib bitirgan, uyning eshigini bekladi-da, kirib ketdi.

Otabek havlining o‘rtasig‘a, tut yog‘ochining yonig‘a kelib to‘xtag‘an va janubda kishi yo‘qmi, deb alang‘lar edi. Ul bu to‘g‘rida bir qanoat hosil etkach, bitta-bitta bosib kishilik uyning yo‘lak tomonidag‘i darichasi yonig‘a yetdi va o‘zini so‘ng chekda ehtiyotlab daricha ostig‘a o‘lturdi. O‘lturishi hamono dimog‘ig‘a ichkulik bilan sho‘rba isi kelib urdi. Uydagilarning so‘zlarinigina emas, hatto tomoq chaynashlarini ham eshitsa bo‘lar edi. Ichkaridan kimdir birav shap-shap etib chaynab der edi:

— Endi menga berma, Sodiq, Mutal polvong‘a beraver! Otabek bu tovushning kimniki bo‘lg‘anlig‘ini bilgan edi.

— Hadeb menga beraverasanlarmi, oralatib Jannat opamga ham berib qo‘y, xa-xa-xa!

— Bizning kampirga bersang qaytarmasdan icha beradir!