Eshonqulov Asliddinning Ko`tarish va tashish mashinalari fanidan «To‘xtatgich va tormozlar» mavzusi ostida tayyorlagan slaydi. REJA: - To‘xtatkich va tormozlar xaqida umumiy ma’lumot.
- Gidravlik yuritma.
- Ilgak qulochini o‘zgartirish usullari.
To‘xtatkich va tormozlar xaqida umumiy ma’lumot - Yukni ko‘tarilgan holda ushlab turish yoki harakatdagi mexanizmlarning teskari tomonga aylanib ketmasligini ta’minlash uchun ishlatiladigan qurilma to‘xtatgich deyiladi.
- Ishlash prinsipi bo‘yicha to‘xtatgichlar xrapovikli yoki tishli, friksion va rolikli turga bo‘linadi.
- Tormozlarning to‘xtatgichlardan farqi shundaki, ular valni ikki yo‘nalishda aylanishga yo‘l qo‘yadi va yukni ushlab turishdan tashqari tezligini o‘zgartiradi yoki yurish mexanizmlarining tezligini rostlaydi.
- Yukni to‘xtatish yoki harakatni kamaytirish, shuningdek, burish yoki yurish mexanizmlarida tormozlash, qo‘zg‘aluvchan detallar (disklar, shkivlar) bilan ularga qisiluvchi qo‘zg‘almas detallar (kolodkalar, lentalar, disklar) orasidagi ishqalanish hisobiga bajariladi.
- Ishlash usuliga ko‘ra normal ochiq (ezilgan) va norma yo‘iq (tutashgan) tormozlar bo‘ladi. Kranning normal ochiq tomozi prujina kuchi ta’sirida har doim ulangan xolatda bo‘ladi. Tormoz ezilganda (ajratilganda) mexanizm ishlay boshlaydi. Normal yo‘iq tormoz ham doim o‘zilgan (ajratilgan) xolatda bo‘ladi. U ulanganda mexanizm to‘xtaydi. Normal ochiq tormozni boshqarish oson va u tezliklarni ravon rostlashga imkon beradi.
Boshqarish usuliga ko‘ra boshqariladigan va avtomatik ishlaydigan xillarga ajratiladi. Avtomatik tormozlarga elektromagnitli, elektr-gidravlik yoki elektr-mexanik yuritmali, tashuvchi yuk orqali tutashtiruvchi tormozlar kiradi. - Boshqarish usuliga ko‘ra boshqariladigan va avtomatik ishlaydigan xillarga ajratiladi. Avtomatik tormozlarga elektromagnitli, elektr-gidravlik yoki elektr-mexanik yuritmali, tashuvchi yuk orqali tutashtiruvchi tormozlar kiradi.
- Tormozlar, tormozlanuvchi detallar konstruksiyasi bo‘yicha asosan kolodkali, lentali, diskli turlarga bo‘linadi
- Vazifasi bo‘yicha stoporlovchi (to‘xtatuvchi) va tushiruvchi turlarga bo‘linadi. Yuk tezligini rostlash uchun ishlatiladigan tormozlarni tushiruvchi tormozlar deyiladi. Yuk yoki mexanizmni qo‘zg‘almas xolatda ushlab turuvchi tormozlar Stoporlovchi (to‘xtatuvchi) tormozlar deyiladi.
- Xozirgi vaqtda foydali ish koeffitsientining yuqoriligi, tezlikni pog‘anasiz rostlash imkoniyatining kengligi, istalgan ish rejimida chidamli ishlay olishi, boshqarishning oddiyligi, ish organlarini istalgan vaziyatiga qo‘yish mumkinligi, ixchamligi, katta quvvatlarni uzata olishi kabi qator afzalliklari tufayli gidravlik yuritmalar yuk ko‘tarish mashinalari va qurilmalarida ko‘plab ishlatilmoqda.
- Xozirgi vaqtda kopgina kranlarda ko‘tarish-tushirish, harakatga keltirish, ilgak qulochini o‘zgartirish, burishda gidravlik yuritmalar ishlatilmoqda.
- Gidravlik yuritmada elektr dvigatel yoki ichki yonuv dvigateli harakatlantiradigan nasosda mexanik energiya suyuqlik oqimi energiyasiga -gidravlik bosimga aylanadi, so‘ngra suyuqlik kuch silindriga yoki gidromotorga keladi, bunda suyuqlik oqimi energiyasi mexanik energiyaga aylanadi.
- Gidravlik yuritmalarning prinsipial ish sxemasi 9.9-rasmda tasvirlangan. Ish suyuqligi bak 3 dan dvigatel 1 harakatlantiradigan nasos 2 vositvsida taqsimlagich 5 ga keladi. Bunda tasimlagich gidrosilindr 6 shtogini surishga, shtokni qaytarishga yoki uni ma’lum vaziyatda to‘xtatishga imkon beradi. Klapan 4 sistemani o‘ta nagruzkalardan saqlaydi.
- Gidravlik yuritmaning asosiy organi nasos hisoblanadi, u shesternyali,parrakli, aksial yoki radial-plunjerli bo‘lishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
