Abdunazarov Zoxid Rustamovichning bitiruv malakaviy ishI

IV.Maxsulot xaqidagi ma’lumotlarni standartlash va kodlash. 

       Keyingi paytda xalq iste’mol tovarlarini tamg’alashda shtrix- kodlashga katta 

e’tibor berilmoqda Xush shtrix-kodlar, nima va qachon paydo bulgan 

       Shtrix-kodlarni.  Maxsulotlarga  nisbatan  tadbiq  etisht  g’oyasi  ilk  bor  30-

yillarda  AQShning  Garvard  biznes  maktabida  yaratilgan  bulib,  undan  amalda 

foydalanish  bir  necha  un  yillardan  sunggina,  ya’ni  60-yillardan  boshlangan. 

Mikroprosessor  texnikasining  gurkirab  rivojlanishi  70-  yillardan  boshlab  shtrix 

kodlardan  keng  ravishda  foydalanish  imkonini  yaratdi.  1973  yilda  AQSh  da 

maxsulotning  Unversal  Kodi  (IPC)  qabul  qilinib,  1977  yildan  boshlab  Yevropa 

Kodlash Tizimi (YeAN) ta’sis etildi va xozirda keng ravishda foydalanilmoqda. 

         Shtrix kod ketma-ket almashinib keluvchi qora (shtrix) va oq (probel)rangli, 

turli  qalinlikdagi  chiziqlardan  iborat  bulib,  bu  chiziqlarning  ulchamlari 

standartlashtirilgan.  Shtrix-kodlar  maxsus  optik  qurilmalar  skanerlar  yordamida 

---

o’qishga  mo’ljallangan.  Uning  vositasida  mikroprosessorlar  orqali  shtrixlar 

raqamlarga dokoderlanib, maxsulot xaqidagi ma’lumotlar kompyuterga o’tkaziladi. 

         Kupgina 

iqtisodiy 

rivojlangan 

davlatlarda 

maxsulotning 

uramida 

(upakovkasida)  shtrix-kodning  bulishi  majburiy  sanaladi,  aks  xolda  savdo 

tashkilotlari  maxsulotdan  voz  kechishlari  mumkin.  Bu  xalqaro  savdoga  xam 

tegishlidir.  Ushbu  tizimni  iqtisodiy  jixatdan  samaradorligi  maxsulotning  85-

foizidan  kupi  kodlashtirilganda  nomoyon  buladi.  Bundan  tashqari  maxsulotga 

nisbatan  bulgan  talab  va  extiyojlarni  shakllantirish,  jamlash,  xisobga  olish, 

maxsulotni kelib-ketishini xisob qilib borish, muxosiblik xisoblarida va xujjatlarni 

rasmiylashtirishda, xamda maxsulotlarni saqlash va sotuvdagi nazoratlarni amalga 

oshirishda aloxida urin tutadi 

             Asosan YeAN ning ikki xil kodlashishidan foydalaniladi: 13 razryadli va 8 

razryadli  raqamli  kodlar.bunda  eng  ingichka  shtrix  birlik  sifatida  olinadi.  Xar  bir 

raqam yoki razryad ikki shtrix va ikki probeldan iborat buladi.13 razlyadli kodning 

tarkibida quyidagilar kursatiladi: 

1.Davlat kodi («davlat bayrog’i»)- ikki yoki uch raqamli sonlarda; 

2.Korxona (firma) –tayyorlovchi kodi-5 raqamli sonlarda; 

3.Maxsulotning kodi -5 raqamli sonlarda; 

4. Nazorat soni-1 raqam bilan. 

YeAN  asssasiyasi  turli  davlatlar  uchun  kodlar  ishlab  chiqgan  bulib,  ushbu 

kodlardan foydalanish uchun markazlashgan tarzda lesenziyalar tavsiya etiladi.