Abduramanov xamid xudaybergenovich arabov nurali uralovich xolmuxamedov muhsinjon murodullaevich

8.2-jadval 
Inson taraqqiyoti indeksini baholash mezoni
Ko’rsatkich 
Darajasi 
0,8-1 
yuqori 
0,5-0,8 gacha 
o’rtacha 
0-0,5 gacha 
past 
Inson taraqqiyoti indeksi qisqa muddatli istiqbolda inson rivojlanishidagi 
taraqqiyotni baholashga qodir emas, chunki uning ba’zi indikatorlari mamlakatda 
amalga oshirilayotgan islohotlardan darhol ta’sirlanmaydi. Bu o’rtacha ta’lim 
davomiyligi va tug’ilishda kutilayotgan umr davomiyligi singari ko’rsatkichlarga 
talluqli. Shuning uchun o’rta va uzoq muddatli istiqbolda inson taraqqiyoti indeksi 
taraqqiy etishini kuzatish maqsadga muvofiq.
Shunday qilib, inson taraqqiyoti indeksi turmush sifatining iqtisodiy hamda 
ijtimoiy ko’rsatkichlaridan foydalangan holda o’rtacha farovonlik darajasini 
ifodalaydi. Bunda inson taraqqiyoti indeksining ilmiy qimmati nafaqat umumiy va 
o’rtacha natijalarga erishish, balki uning komponentlari belgilarini qiyoslashdan 
iborat.
Inson taraqqiyoti indeksi integral indeks bo’lib, uni aniqlash uchun o’rtacha 
kichik indekslarni hisoblash zarur. Inson taraqqiyoti indeksini hisoblash uchun 
quyidagi formuladan foydalaniladi:
3
t
t
t
t
GNII
EI
LEI
HDI



,  
Ya’ni, inson taraqqiyoti indeksini aniqlash uchun uch subindeksning 
o’rtacha geometrik o’lchamini hisoblash zarur:
1) Kutilayotgan umr davomiyligi (Life expectancy index, LEI).
2) Ta’lim indeksi (Education index, EI). 
3) Turmush darajasi indeksi (Gross national income index, GNII). 
Inson taraqqiyoti indeksini hisoblash metodikasi ikki bosqichdan iborat: 
1. Har bir o’lchov uchun subindekslarni hisoblash. 

---

171 
2. Inson taraqqiyoti indeksini hisoblash uchun subindekslarni agregatlash.