Абдурашидов Бегзод Илхом

D₁=7 mm, d₂=6 mm, l₄=42 mm; Quyruq qismini qolgan o’lchamlari chizmada ko’rsatilgan. ([5] 154-bet, 62-jadval).
6. Parmaning uzunligini aniqlaymiz. Parmaning umumiy uzunligi L; ishchi qismini uzunligi l_p; quyruq va bo’yin o’lchamlari GOST 10903-77 yoki GOST 4010-77 bo’yicha qabul qilinishi mumkin.
L=170mm, l_p=60 mm, l_p=45 mm;
d₁=D₁-1.0=7-1.0=6mm.
7. Parmani kesuvchi qismini geometrik va konstruktiv parametrlarini aniqlaymiz.
1) Normativ ((16) karta 43, 200-201 bet) dan topamiz. CHarxlash shakli DP (dvaynaya s patochkoy peremqchki)
2) Vintsimon ariqchani og’ish burchagi .
3) Kesuvchi qirralari orasidagi burchani
4) Orqangi burchagi
5) Oldingi kesuvchi qirrasini og’ish burchagi
6) CHarxlash o’lchami A=0,5mm, l=1.5mm
7) Vintsimon ariqchani qadami
8. Parmani o’zagini diametrini d_e uning diametriga asosan quyidagi oraliqda qabul qilamiz.


Parmani o’zagini diametri oldingi qismi bo’yicha 0.14D deb qabul qilamiz.
U holda d_c=0.14D=0.14*7=0.98mm.
9. Parmadagi qayta konusliligi (uning diametrini quyruq qismi yo’nalishi bo’yicha kamayib borishi) har hil 100 mm.da 0.03mm qisqarib boradi.
10. Parma lentasi va bo’yin qismini balandligi (vыsotu zatыlka po spishke K)ni (1). 158-bet, 63-jadvaldan qabul qilamiz.
f₀ =3.5mm, K=047mm;
11, Parma perosini eni B=0.58D=0.58·7=4.06mm;
12. Parmani ariqchasini ochuvchi frezani profilini geometrik elementlarini analitik usul bilan hisoblaymiz.
Freza profilini katta radiusi.

formuladan
parma o’zagini qalinligi uning diametriga nisbati S_ch=1.

Freza diametri , bo’lsa u xolda, R₀=0.463·7=3.2 mm.
Profilni kichik radiusi
SHundek qilib R_K=0.191·7.6=1.45 mm.
Profilni eni B=R₀+R_R=1.91+3.3=5.21mm.

3.4 Nazorat moslamasi hisoblash va loyixalash.

Detal o’z o’qi atrofida aylanuvchi detallar sinfiga kirganligi va detalni asosiy yuzasi Ø40мм silindr bo’lganligi sababli detalimizni пробка yordamida nazoratdan o’tkazamiz. Detalimizni teshiгi orqali moslama o’rnatamiz. U holda nazorat moslamasini xatoligi hisobiy kattaligi quyidagicha bo’ladi.
∆ =∆
Bu yerda ∆ =0,005 mm –moslama o’rnatish uzellarini tayyorlashda chiziqli o’lcham bo’yicha xatolik;
∆ =0 uzatish qurilmalarining sistematik xatoligi;
∆ =0 o’rnatish xatoligi;
∆ =0 tekshirilayotgan detal o’lchov bazasini o’rnatish uzel ishchi yuzasi bilan mos tushgandagi noaniqlik
∆ =0,005 mm tasodifiy xatolik,
∆ =0,001 mm qo’llanilayotgan o’lchash uslubiy xatolik.
Bulardan kelib chiqadiki moslama xatoligi
∆ =0,005 =0,057 mm
Nazorat qilinayotgandagi xatolikning hisobiy qiymati quyidagi talabni qanoatlantirishi kerak.
∆ <<∆ << T
T =0,08 mm-bu yerda nazorat qilinayotgan ruxsat etilayotgan chetlanish maydoni

4.Iqtisodiy bo’lim

4.1.Bo’limdagi hisoblarga ko’ra bizning loyihamizda ko’rilayotgan bo’lim o’rta seriyali ishlab chiqarish turiga taaluqli bo’lib, yillik ishlab chiqarish hajmi N=88000 dona, detal vazni m=0.9 kg.
4.2.Dastgox miqdorini aniqlash,o’rta seriyali ishlab chiqarish sharoitida dastgixlar soni quyidagi formula orqali hisoblanadi;
C = ;
Bu yerda; K -qayta sozlash koefitsenti; K =0,95
F=4029 soat 2 smenali ish uchun ;
Hisoblar asosida olingan dastgohlar soni eng yaqin butun songa keltirilib qabul qilingan dastgoxlar soni C aniqlanadi t - bu yerda har bir operatsiya uchun detalninng kalkulyatsion vaqti;

1.C = = C =1 qabul qilamiz

2.C = = C =1 qabul qilamiz
3.C = = C =1 qabul qilamiz
4.C = = C =1 qabul qilamiz
Bu yerda C -qabul qilingan dastgoxlar soni
Har bir operarsiyada dastgoxlarning yuklanish koefitsentini quyidagi formula bilan topamiz;

1. 
   K = =
   
2. 
   K = =
   
3. 
   K = =
   
4. 
   K = =
   

Asosiy vaqt bo’yicha dastgoxlardan foydalanish koefitsenti quyidagi formula orqali hisoblanadi.

1. 
   K = = =0.45
   
2. 
   K = = =0.5
   
3. 
   K = = =0,49
   
4. 
   K = = =0.452
   

Dastgoxlar qaydnomasi 5.1 jadval

N:	Dastgox nomi operatsiyalar bo’yicha	Dastgohlar soni		Dvigatel quvvati kvt	Yuklanish koefitsenti	Asosiy vaqt bo’yicha foydalanish koefitsenti
		xisobiy	Qabul qilingan
1	Tokarlik	0.6	1	3.2	0.6	0.45
2	Tokarlik	0.5	1	3.2	0.5	0.5
3	Tokarlik	0.5	1	2.4	0. 5	0.49
4	Parmalash	0.6	1	2.4	0.6	0.452

4.3.Ishchi va xizmatchilar soni
Mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida korxonalarda asosiy ishchilar soni qabul qilingan dastgoxlar soniga qarab xisoblanadi.
r =4 kishix2smena=8 kishi.
Asosiy ishchilarning ro’yhati soni, qatnashuvchi ishchilar sonidan 12-15% oshadi,yani
R =8x0,15=1,2 kishi.R =2 qabul qilamiz.
2 +8=10 kishi.
O’rta seriyali ishlab chiqarish sharoitida chilangarlar soni asosiy ishchilar sonining 1-3% teng deb olinadi, yani
r =10x0,03=0,3 qabul qilamiz 1 kishi
Ishlab chiqarish qatnashuvchi ishchilarninig umumiy miqdori
R =10+1=11kishi
Yordamchi ishchilar soni esa asosiy ishchilar umumiy miqdorining 30-40% ni hisobida olinadi.
r =11x0.3=3.3 qabul qilamiz 4 kishi
Jami ishchilar soni
r =15 kishi
Muxandis texnik hodimlar asosiy ishchilar sonidan 12-15% hisobidaolinadi.
MTH=15x0,15=2.25 kishi qabul qilamiz 3 kishi
Ombor va idora hodimlari asosiy ishchilar sonidan 5-6% hisobida olinadi.
OIH=15x0,05=0.75 kishi qabul qilamiz 1 kishi
Kichik xizmat ko’rsatuvchi hodimlar asosiy ishchilar sonidan 1,5-2% hisobida olinadi
KXKH=15x0,02=0,3qabul qilamiz 1 kishi

4.4. Bo’lim maydonini hisoblaymiz

Bo’limning asosiy maydoni dastgoxlar kategoriyasi va gabarit o’lchamlargaasoslanib aniqlanadi.Bizning maydonimizda hisobimiz bo’yicha 4 ta dastgox joylashtirildi
.Bulardan katta dastgoxlar 2x30=60m va kichik dastgoxlar 2x20=40 m .
Jami Q =100 m tashkil qiladi.
Yordamchi honalar maydoni asosiy maydon hisobidan 25-30% hisobida ajratiladi.
Q =100 x0.25=25m .
Tashhqi maydon ishchi maydonning 10%ga teng deb olinadi:
Q =10 m .
Maishiy xizmat ko’rsatish uchun maydon asosiy maydonning 20-30%ga teng:
Q =100x0.25=25 m .
Bo’limning umumiy maydoni
_Q =100+25+10+25=160 m

Sex bo’limlarida texnologik jarayonlarni loyihalashda uning samaradorligini aniqlaydigan asosiy ko’rsatkich bu ishlab chiqarilgan maxsulot tannarxi hisoblanadi.Texnologik jarayonlarni qandaydir operatsiyasi uchun qo’shimcha nostandart qurilma,moslama mexanizm qo’llangan xolda operatsiyani texnologik tannarxini aniqlash uchun, keltirilgan sarf-xarajatlarni aniqlash talab etilai.Buning uchunquyidagi boshlang’ich ma’lumotlarni bilish kerak bo’ladi.

1.Yillik ishlab chiqarish dasturi; N=80000 dona
2.Bajarilgan operatsiya uchun sarflangan mehnat xajmi (donabay yoki dona-kalkulyasiya vaqti),
t = 1.823 daq
3.Ishlatilayotgan dastgoh modeli;Vertikal parmalsh dastgohi 2H125
4.Preskurant bo’yicha bahosi; 1234000
5. dastgoh yuklanishi K =0.3
6.Asosiy vaqt bo’yicha foydalanish koefitsenti; K =0.45
7.Berilgan operatsiya uchun ishchi toifasi; 3
8.Aniqlangan toifa uchun soatlik tarif stafkasi; C = 1220 so’m/soat
Berilgan texnologik operatsiyani bajarish uchun sarflangan keltirilgan sarf-xarajatlar quyidagi formula bilan aniqlanadi;
Moslama; Z =S +E K =22.19+0,15·17,5=24.815 so’m
Moslamasiz;Z =S +E K =22.1 +0,15 ·17,5=24.725 so’m
Bu yerda;Z-detal operatsiya uchun sarflangan keltirilgan sarf-xarajatlar. So’m
C- Berilgan operatsiya texnologik tannarxi so’m;
E -Kapital qo’yimlarni,normativ samadorlik koefitsentiE =0,15
K -Bitta detal operatsiyaga to’g’ri keladigan solishturma kapital qo’yimlar,so’m
Quyidagi formuladan aniqlanadi
K =K/N=175890 /88000=17,5 so’m
Bunda K-berilgan variantga sarflangan kapital qo’yimlar,so’m
Yillik ishlab chiqarish dasturi; N= 88000 dona
Kapital qo’yimlarga asosan,dastgohlar uchun sarf-xarajatlar kiradi.
Taxminiy hisoblarda ishlab chiqarish maydonlari uchun sarf-xarajatlar nisbatan ozligi uchun hisobga olinmaydi.Dastgohni tashish va montaj qilish sarf-xarajatlari uchun uning qiymatidan 10% miqdorda olinadi. O’rta seriyali ishlab chiqarish sharoitida xar bir dastgoxda bir necha har–hil operatsiyalarni bajarilishi mumkin.SHu sababli detal operatsiya uchun kapital qo’yimlarni aniqlashda dastgohni berilgan operatsiya bilan bandlik koefitsenti ni aniqlash kerak bo’ladi.Bu koefitsent dastgohni shu operatsiya bilan yuklanish koefitsenti K ga bog’liq.Agar μ=0.85…1 bo’lsa, koefitsenti K <0.85 bo’ladi, agar K =0.85 bo’lsa,dastgox boshqa detallar bilan qo’shimcha yuklanadi va μ ni quyidagicha aniqlanadi:
μ=K /K =0,12/0,8=0,15
Bunda K -normativ yuklanish koefitsenti;K =0.8
Dastgohni pereskurant bo’yicha bahosini K deb belgilab,uni tashish va montaj qilish uchun sarf harajatlarni 10% miqdorida aniqlangan xolda,berilgan detal operatsiya uchun kapital qo’yimlarni quyidagicha aniqlanadi.
K=1,1 μ K =1,1·0,15·1230000=202950 so’m.
Operatsiyani texnologik tannarxi C quyidagi formula orqali hisoblanadi
C=(t /60)(C +H )= (1.823/60)(2196+14,17)=22.1 so’m
Bunda t - dona-kalkulyasiya vaqti. Min
C -dastgoh ishchisini bir soat ish vaqti ucun to’lanadigan ish xaqi, so’m
H -dastgoxni bir soat ishi uchun sarflanadigan sarfi, so’m
Dastgoh ishchisini ish xaqi quyidagi formuladan aniqlanadi.
C =1.8C =1,8·1220=2196 so’m
Bunda, C -berilgan toifadagi ishchini soatli tarif stafkasi, so’m (4 jadval)
1,8-qo’shimcha to’lovlar va sotsial sug’urtani hisobga oluvchi koefitsent (40%, mukofatlar,40%sotsial sug’urtaga ajratmalar).
Dastgoxni bir soat ishiga to’g’ri keladigan sarf-xarajatlar quyidagi empirik fo’rmuladan aniqlanadi;
H =ь10 xK =1,65·0,001·175890 14,17 so’m
Bunda; ь-ishlab chiqarishni xarakterini va dastgoh ekspluatatsiyasi xarajatlarini hisobga oluvchi koeffitsienti; K- berilgan dastgoxga sarflangan kapital qo’yimlari,so’m.
Seriyalab ishlab-chiqarishda dastgox va moslama ekspluatatsion xarajatlarni hisobga olganda ь=1,65;
Agar hisoblarda moslamani ekspluatatsiyasi uchun sarflangan xarajatlar hisobiga olinmasa a=1,22.
Dastgox qo’shimcha qurilmalar,maxsus jixoz yoki moslamalar bilan jixozlangan variantni texnologik tannarxi hisoblanganda,ushbu moslama yoki qurilmani 1 soat ishiga to’g’ri keladigan sarf-xarajatlar hisobiga olinadi, u quyidagi formuladan aniqlanadi:
H =0,18∙10 = 0,18·0,001·55000=9,9 so’m
Bunda C -qurilma yoki moslamani tayyorlash uchun sarflangan xarajatlar,so’m(6-jadval).
U holda operatsiyani texnologik tannarx quyidagicha aniqlanadi;
C=t /60(C +H +H )=(1.823/60)(2196+14,17+9,9)=22.19 so’m
Qoplash muddati;
Eg=((Z )/N)·100=((24.815-24.725)/40000)·100=0,0002 yil qoplaydi.
6.1.jadval
Ishlash variantlarini iqtisodiy asoslash.

Texnik iqtisodiy ko’rsatkichlar nomi	Belgilanishi	O’lchov birligi	Natija
			Jixozsiz	Jixoz bilan birga
I.Boshlang’ich ma’lumotlar
1.1. Donaviy (dona kalkulyatsiya) vaqti	t	daq	1.823	1.823
1.2. Ishning toifasi (razryadi)			4	3
1.3.Dastgox ishchisi ish haqi,so’m/soat	C	So’m soat	1440	1220
1.4.Dastgox yuklanish koefitsienti	K			0.3
1.5. Dastgox bandlik koefitsienti				0.45
1.6.Kapital qo’yimlar miqdori	K	So’m		202950
1.7.Nostandart jixoz (moslama) ga qo’shimcha sarf xarajatlar	C	So’m		55000
II.Texnologik tannarxhisobi		So’m
2.1.Dastgox ishi uchun sarfxarajatlar	H	So’m		14,17
2.2.Nostandart jixozni ishi sarf-xarajat	H	So’m		9,9
2.3. Operatsiya uchun texnologik tannarhi	C	So’m	22.11	22.19
Solishtirma kapital qo’yimlar	K	So’m/dona	17.5	17,5
2.5 Keltirilgan sarf harajatlar	Z	So’m	24.725	24.815