Абулқосимов Чингиз и-83 гурух “Корхона иқтьисодиёти” фанидан Оралиқ назорат Журнал №-3

4-масала
Корхонанинг ялпи маҳсулот ҳажми 221 774 сўм, меҳнатнинг капиталга нисбати 21,7, ўртача ишчилар сони 730 киши. Берилган маълумотларга асосан активлар рентабеллигини аниқланг⁴.


Жавоби:

Активларнинг рентабеллигини ҳисоблаш учун корхонанинг умумий активларини билиш керак. Берилган маълумотлардан корхонанинг капитал захирасини ҳисоблаш учун фойдаланиш мумкин, бу ялпи маҳсулотнинг ишчи кучи ва капиталга нисбатига бўлинишига тенг:

Капитал захираси = ялпи ишлаб чиқариш / меҳнатнинг капиталга нисбати = 221,774 / 22 = 10,080. 64

Корхонанинг умумий активларини ҳисоблаш учу капитал фондини корхонада ишлайдиган меҳнат қийматига қўшиш керак. Ишлаётган меҳнатнинг қиймати ишчиларнинг ўртача сони ва уларнинг ўртача йиллик иш ҳақи маҳсулотига тенг. Фараз қилайлик, ходимнинг ўртача йиллик иш ҳақи 10 миллион сўм. Кейин:

Меҳнат қиймати = ходимларнинг ўртача сони * ўртача йиллик иш ҳақи = 730 * 10,000,000 = 7,300,000,000

Жами активлар = капитал захираси + иш билан таъминланган меҳнат қиймати= 10,080.64 + 7,300,000,000 = 7,300,010,080.64

Енди формуладан фойдаланиб активларнинг рентабеллигини ҳисоблаш мумкин:

Активларнинг рентабеллиги= ялпи маҳсулот / жами активлар

Активларнинг рентабеллиги= 221,774 / 7,300,010,080. 64 = 0,00003037

Шунинг учун корхона учун активларнинг рентабеллиги0,003037% ни ташкил қилади.
5-масала
Буюртмачига топширилган ишлар ва ишлаб чиқариш фондларининг смета қийматига нисбатан қурилиш корхоналарининг рентабеллик даражасини аниқланг. Олинган натижалар асосида асосий фондлардан энг яхши фойдаланган корхонани аниқланг.

	1	2	3
Буюртма ҳажмининг тахминий қиймати	45,08	36,9	39,96
Корхонанинг баланслашган фойдаси	3,15	3,34	2,34
Асосий ишлаб чиқариш фондлари ва айланма маблағларнинг ўртача йиллик қиймати	25,29	20,56	21,0

Жавоби:
Қурилиш корхоналарининг рентабеллик даражасини аниқлаш учун биз фойда маржасини ҳисоблашимиз мумкин, бу корхонанинг мувозанатли фойдасининг буюртма ҳажмининг тахминий қийматига нисбати.

Корхонанинг фойда маржаси 1 = 3.15 / 45.08 = 0.07 ёки 7%

Корхонанинг фойда маржаси 2 = 3.34 / 36.9 = 0.09 ёки 9%
Корхонанинг фойда маржаси 3 = 2.34 / 39.96 = 0.06 ёки 6%

Шунингдек, биз ҳар бир корхона учун активларнинг рентабеллигини ҳисоблашимиз мумкин, бу корхонанинг мувозанатли фойдасининг асосий ишлаб чиқариш фондлари ва айланма маблағларнинг ўртача йиллик қийматига нисбати.

1-корхона активларнинг рентабеллиги = 3.15/25.29 = 0.12 ёки 12%
2-корхона активларнинг рентабеллиги = 3.34/20.56 = 0.16 ёки 16%
3-корхона активларнинг рентабеллиги = 2.34/21.0 = 0.11 ёки 11%
Хулоса:
Юқоридаги ҳисоб-китоблардан шуни кўришимиз мумкинки, Enterprise 2 енг юқори фойда маржаси ва активларнинг рентабеллиги ега, бу унинг асосий фондларидан енг яхши фойдаланганлигини кўрсатади.