Abuzalova M


Mavzu: Nutq tovushlarining umumiy tavsifi. Unli va undosh tovushlar


Download 1.77 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/186
Sana02.01.2022
Hajmi1.77 Mb.
#197102
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   186
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

Mavzu: Nutq tovushlarining umumiy tavsifi. Unli va undosh tovushlar 
 
Reja: 
1. Tildagi unlilar tizimi va ularning paradigmasi. 
2. Unli fonemalarning nutqiy xususiyatlari. 
3. Undosh fonemalar va ular o‟rtasidagi ziddiyatlar. 
     
Mavzu bo`yicha tayanch tushunchalar: 
 
    Vokalizm,  tilning  ko`tarilish  darajasi,  lablanish  –  lablanmaslik,  aralash  qator 
unlilar,qattiq  va  yumshoq  unli,  cho`ziq  va  qisqa  unli,  portlovchi  va  sirg‟aluvchi 
undosh affrikat, titroq tovush, jaranglilik va jarangsizlik, shovqinlilar va sonorlar, 
bo`giz undoshi, korrelyativ belgi, binar ziddiyat.  
 
     Nutq  a‟zolari  tomonidan  hosil  qilingan  nutq  tovushlari  dastlab  ikki  katta 
guruhga bo`linadi: 
1.  Unli tovushlar
2.  Undosh tovushlar. 
Unli tovushlar artikulyatsiyasiga ko`ra undosh tovushlardan farq qiladi. Unlilar 
talaffuzida  o`pkadan  chiqadigan  havo  og`iz  bo`shlig`ida  hech  qanday  to`siqqa 
uchramaydi,  nutq  a`zolarining    holati  bir  xil  bo`ladi.  Musiqiy  ohanglarga  ega 
bo`ladi.  Bunday  xususiyatlarni  undoshlar  talaffuzida  kuzatib  bo`lmaydi.Undosh 
tovushlar og`iz bo`shlig`ida hosil bo`ladi, o`pkadan keladigan havo turli to`siqlarga 


uchraydi,  musiqaviy  ohangga  ega  emas.  Undoshlarda,  asosan,  shovqin  ustun 
turadi, unlilarda esa ovoz.  
   Har  bir  til  o`ziga  xos  unlilar  tizimiga  ega.    Tildagi  unlilar  tizimi  vokalizm  
(latincha unli, ovozli degan ma‟noni bildiradi) deyiladi. Tilda unlilar o`zi alohida 
bir  tizimni,  paradigmani  tashkil  qiladi  va  fonetik  paradigmaning  bir 
mikrosistemasini tashkil etadi. Tilning ko`tarilish darajasi (yuqori, o`rta, quyi) va 

Download 1.77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling