Abyssal-abissal

БЕРИЛЛ-BYERYL-BYERILL-m-l, halqasimon siliqatlar guruhiga mansub. Kimyoviy ifodasi; Ve3A8; geksagonal prizma singoniyali. Qalamchasimon kristallar, ba’zan druzalar yoki mayda donali zich agregatlar hosil qiladi. Qat. 7,5—8. S.og’ . 2,65—2,95. Anizotrop. Rangi ko‘pincha oq yashil, oq, sarg‘ish ba’zan tiniq yashil (zumrad), zangori moviy (akvamarin), sariq (geliodor), pushti (vorob’yovit), ayrim hollarda rangsiz bo‘ladi. Chizig‘ining rangi oq. Shishasimon yaltiroq. Shaffof, xira shaffof. qovushoqligi (001) yuzasi bo‘ylab aniqroq, yaxshi rivojlangan. Sinimi notekis, chig‘anoqsimon. Tarkibida odatda 5—7%. K, 1l ba’zida K’, Sz, ON bo‘ladi; oz mikdorda Sg+3, V (zumradlarda) va Mp (vorobevitda) uchraydi. Pegmatit, pnevmatolit va gidrotYermal jarayonlarda vujudga keladi. Granitli pegmatitlar va granit bo‘shliqlarida, kvars-muskovitli va kalsitli Yer tomirlarda, plagioklazitlarda, metamorfik jinslarda va greyzenlarda uchraydi. B. ning zumrad va akvamarin kabi turlari zargarlikda qimmatbaho tosh sifatida qo‘llaniladi. B. tuzlari meditsinada ishlatiladi. Kolumbiya, Braziliya, Shim. AmYerika, Avstraliya, Jan. Afrika, Misr, Norvegiya va Tirolda, SHri-Lanka va Hindistonda, Ural, Sibir va Boyqol ortida B. konlari mavjud. O’zbekistonda Sargardonda va b. mintaqalarda uchraydi. Keyingi yillarda bir qancha mamlaqatlarda yuqori haroratli Yeritma va gidrotYermal usullarni qo‘llab Sun’iy zumrad, akvamarin va b. turlari olingan.

БЕРТРАНАЛИНЗА-BYERTRANALINZA BYERTRAN LINZASI-minerallarni o‘rga-nishda ko‘llaniladigan mikroskop linzasi.

БИОГЕОХИМИЯ-BIOGEOCHEMIS TRY Biogeoximiya geoximiya fanining bir tarmoni, tirik organizmlarning kimyoviy (tarkibini va ulardagi alemeitlarning geokimyoviy jarayonlarda ko‘chish, taqsimlanish, tarqalish va to‘planish) qonuniyatlarini o‘rganadi. B. murakkab nazariy va amaliy asosga va alohida tadqiqot usullariga ega. Bu usullar yordamida ma’dan konlari ustki qismida joylashgan o‘simlik, tuproq, undagi ma’danli elementlarning miqdori va tarqalish qonuniyatlari o‘rganiladi. Bu usulga akad. V. I. VYernadskiy asos solgan. B. usulini O‘zbekistonda birinchi marta M. A. Rish, V. I. Ezdakov, I. D. Damroboev, D . P. Malyuga, R. M. Tolipovlar qo‘llaganlar. B. usuliga asoslangan xolda O‘zbekistonning Tomdi, Olmalik, Quytosh va b. mintqalarida oltin,mis,volfram va b. metallarning tarqalgan yangi maydonlari aniqlandi. Ko‘pchilik o‘simliklar kon darakchilaridir. Mae., Olmaliq va Nurota mintakalarida echkimiya, zurcha, qumisparak, dastarbosh o‘sgan joylarda mis, sutchup o‘simliklari o‘sgan joylarda simob konlari topilgan. Gulibadrang o‘simligi molibden bo‘lgan joylarda, koppegoven esa uran va vanadiy elementlari ko‘p bo‘lgan tuproq va t. j . lari ustida o‘sadi.