Abyssal-abissal

DISPYERSIYA OPTICHESKIX
OSEY — OPTICAL DISPYERSION
AXES Optik Sщlar dispYersiyasi
(dispYersiya — sochilish, tarsalish )—
kristallardagi optik utslar burchagi
siymatining o‘zgarishidan iboratdir.
DISTEN — Disten (yunon, «di»—ikki xil, «stenos»— _qarshi lik kursatuvchi demakdir, uning ikki xil yo’nalishda, ikki xil qattitslikka ega
bo‘lishi nazarda tutiladi). Singoniyasi — triklin, havo rang, ko‘k, ba’zan
yashil, sariq, rangsiz, kamdan-kam sor a turlari mavjud. SH ishadek yaltiraydi, mo‘rt, s. o r . 3,56. U. NS1 da
Yerimaydi. Odatda yuqori bosim va
kuchli xarorat ta’sirida, ya’ni Yer
pustining ancha chuqur qismida AOz
ga boy jinslar metamorfizmga uchrash j arayonida paydo bo‘ladi. D. bilan birgalikda stavrolit, andalo‘zit
va boshqa m-lar z^am uchraydi. Tarkibida D., andalo‘zit, sillimanit, kordiYerit m avj ud jinslar sanoat uchun
royat muhim ahamiyatga ega, negaki,
alyuminiy xom ashyosi hisoblanadi.

DIFFYERENSIATSIYA — DIFFYERENTIATION DiffYerensiaqiya geologiyada bir moddadan uz tarkibi bilan farq qiladigan, ammo
bir-biri bilan uzviy boglits matssulot hosil qiluvchi jarayonning umumiy nomi vaqtda cho’kindi, magmatik va metamorfik D . ni ajratish mumkin. Mae., magmatik D . natij asida birlamchi bazalt tarkibidagi magmadan andezit, datsit va riolitning kelib chiqishi. KaVD qilingan t. j . larining tarkybi har xil:
asosli, o‘rta asosli va nordon, ammo
ular bir magmadan kelib chiqishi rapida juda yaqqol dalillar nisbatlarining
birligi.

DOKEMBRIY — PRECAMBRIAN Tokembriy — Yer
tarixida paleozoy Yerasigacha, xususan kembriygacha o‘tgan vaqt. T. Yer
tarixining 6/7 qismini o’z ichiga oladi. T. vaqtiga oid bo‘lgan jinslarda
organik dunyoning turli izlari topilgan bo‘lishiga haramay, bu davrning
tarixiga oid ko‘p muammolar echilmagan. XX aYerning 30- yillaridagina T.
stratigrafiyasi va geoxronologiyasini o‘rganishda radiometrik usullar
kullanila boshlandi. X03IRGI ma’lumotlarga ko‘ra, T. yotsiziklarining
eng qadimiy yoshi 4000 mln. yilga teng.
T. uz navbatida yana ikki yirik
Yeraga: arxey yoki arjeozoy (J . Dena,
1872) va protYeroZoyga (E. Emmons,
1883) bo‘linadi. Ular o‘rtasidagi asosiy chegara, xozirgi tasavvurlarga
ko‘ra bundan 2500—2700 mln. yil ilgari sodir bo‘lgan yirik burmalanish
davriga _to‘g‘ri keladi. M D X da protYerozoy quyi, o‘rta, yuqori bo‘limlarga bo‘linadi. YUqori protYerozoy ko‘pincha rifey» («infrakembriy) deb
ataladi va organik solditslarning
tarkibiga ko‘ra uz navbatida yana 4
kiem ga ajraladi. ProtYerozoydan paleozoyga utuvchi qatlam xisoblangan
rifeyning yukori bo‘limi «vend»
(«yudomiy», «eokembriy») deb yuritiladi.
T. yotkiziklarining stratigrafiyasini o‘rganishda bir qator qiyinchiliklar mavjud. T. da skeletli sayvonlar
yoq, shunga haramay, organik dayot
izlari ko‘p. Ko‘k yashil suv utlari
(stramotolitlar) va baktYeriyalar (onkolitlar) ning xayot maxxullari mavjud.