Abyssal-abissal

PEGMATIT — PEGMATITE Pegmatit (yunon.— jipelashgan)— har xil zarrali, ko‘pincha yirik donali magmatikjins. Tomir, linza, uya, kichik shtok shaklida uchraydi. Tarkibining asosiy qismini ortoklaz, kvars va slyudalar tashkil etadi. Kvars, ortoklazning ichidan usib chitssan shaklda
joylashgan. SHuning uchun ham P. ni
«xatli-tosh» yoki «yazhudiy toshi», deb
ataydilar. P. tarkibida odatda,
uchuvchan komponentlarga boy m-llar
ko‘p. P. kalinligi 1—2 sm dan 10—
12 m gacha, uzunligi 5— 10 sm dan 1—
2 km gacha bo‘lgan linza shaklida uchraydi. Undagi m-llarning kristallari, odatda, tomirning chekkasidan o‘rtasiga qarab qattalashib boradi. Ayrim kristallarning qattaligi 1— 2 mm2 va undan qatta bo‘ladi, ogirligi esa 10 t dan ham ortishi mumkin. O‘zbekistonda turli magmatik jinslar bilan bog’liq tomirsimon P. lar ko‘p uchraydi.

PELIT — PELIT Pelit — donachalari
0,01—0.001 dan kichik cho’kindi jins.

PEMZA — PUMICE Pemza [rishex — ko‘pik] sYerg’ovak, deyarli nordon vulkan
shishasi. Odatda, suvda cho’kmaydi. P.
gazlarga to’yingan, yopishkok lavaning
yukoriga ko‘tarilib, past bosimda sotishi natijasida vujudga keladi.

PENEPLEN — PENEPLAIN Peneplen [repYer! ash — deyarli tekislik]— kuruqlikning tekislangan joyi. U juda uzok davr davom etgan emirilish, denudaqiya jarayonlaridan keyin, tektonik nisbatan tinchlik davrida, ya’ni tanaffusdan So‘ng vujudga keladi.
Odatda kuchli tektonik harakatlar
siklning oxirgi davriga to‘g‘ri keladigan tekislik va deyarli samma vaqt
nurash pustining hosil bo‘lishi bilan yakunlanadi.

PYEREVAL — PASS Dovon — tog‘ tizmasining oshib o‘tish osonrok bo‘lgan eng past joyi. D. ning quyidagi turlari
mavjud: 1) birlamchi — tektonik dovoi — antiklinal bukilma uchining
maxalliy, chukkan yoki tektonik sinitslik tufayli bukilma — gumbaz qismining maxalliy cho’kishi yoki tektonik maydalangan qismi tez emirilishi natijasida vujudga keladi;
2) daryoning qayta Tuzilishidan hosil bo‘ladigan dovon. YUqori oqimi bir-biriga nisbatan teshari vodiy tog‘ tizmasining ikki tarafiga qarab
okkan soy boshining yuvilishi nat«-
jasida past bo‘lib solgan joyi;
3) muzlik tufayli hosil bo‘lgan dovon bir-biriga nisbatan harama-qarshi va sirklarning birlashishi natijasida vujudga kelgan yoki firn va muzliklar tufayli qayta ishlangaya haryo dovoni. Ko‘prok chuqur tushgan (yuvilgan) dovon keng va yassi tog‘ yullari (darasi, darvozasi) ni tashkil etadi. Mae., Rarbiy Tyan-shandagi Murzabot tog‘ beli, Turkiston tog‘ tizmasidagi Temurlang darvozasi.