Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik

0 ‘z bilim ini tek sh irish uchun savol va topshiriqlar
1. Birinchi bosqichda qanday ishlar bajariladi?
2 .Ikkinchi bosqichda matn qanday tahlil qilinadi?
3 .Matnni qayta ishlash kirn yoki kimlar tomonidan amalga 
oshiriladi?
4. Tanqidiy tahlil nima uchun kerak?
5.M ikrotahrim i amalga oshirish uchun qanday bilim kerak?
6. Adabiy tahrir to iaq o n li b o iish i nimalarga b o g iiq ?
7.Sifatli tahrimi amalga oshirish uchun muharrir qanday
malakaga ega b o iish i kerak?
154

---

A D A B IY T A H R IR B O ‘Y IC H A A M A L IY M A S H Q L A R
Tahrir amalini bajarish uchun berilgan misollar ustida ishlash 
tartibi quyidagicha:
1 .Matn (sarlavha) diqqat bilan o ‘qib chiqiladi.
2.M ustaqil ravishda tahrirdan chiqariladi.
3.M ustaqil tahriringiz tahrirdan chiqqan nam una tarzidagi 
mikrotahrir 1-talqin bilan solishtiriladi.
4 . 0 ‘z tahriringiz namunaviy makrotahrir - 2-talqin bilan 
qiyoslanadi.
1-mashq. Milliy-siyosiy tashkilotlarning faoliyatini yoritib 
beradigan matbuot materiallarini bir necha guruhga ajratish 
mumkin:
1)Turkiston musulmonlarining qurultoy materiallari;
2)Siyosiy jarayonlarni yoritishga bag'ishlangan materiallari;
3)Mahalliy taraqqiyparvarlaming u yoki bu muammolar 
haqidagi maqolalari;
4)Siyosiy jam iyatlam ing faoliyatini ochib berishga xizmat 
qiladigan turli xil xabam omalar (7-bet).
2-mashq. Axborot olishga bo‘Igan huquqlarni amalga oshirish 
mexanizmining mazmuni quyidagi uchta bosqichdan, y a ’ni 
birinchi bosqich - bu fuqarolaming axborot bilan bog'liq huquq va 
majburiyatlarining yuzaga kelishi, ta’minlanishi va kafolatlanishini 
belgilab beradigan tegishli normativ-huquqiy bazaning mavjudligi, 
ikkinchi bosqich - bu axborot subyektlari o'rtasidagi munosabatlar, 
uchinchi bosqich - bu fuqarolaming axborot olishga bo‘lgan 
huquqlarining buzilishining oldini olish, agar shunday holatlar 
boTsa, ularning qonuniy manfaatlari va huquqlarini tiklash bilan 
bog'liq jarayonlardan iborat (17-bet).
3-mashq. Milliy matbuotimizda jam iyat hayotining turli 
jabhalarini yorituvchi axborot janridagi materiallar katta hajmda 
berib boriladi. Matbuot va boshqa axborot tarqatuvchi kanallaming 
ortishi auditoriyaning ham muayyan talablarining yuzaga kelishiga 
sabab bo'lm oqda. Bu tahlillar shuni ko'rsatm oqdaki, b a’zi bosma 
nashrlarda axboriy xarakterdagi materiallarda janriy talablarga
155

---

rioya etmaslik, aniq faktlaming kamayib ketayotgani, axborotning 
tartibsiz joylashtirilishi, bir qolipdagi materiallarning berilishi 
auditoriya qatlamida matbuotga bo‘lgan qiziqishni bir oz bo isa-d a, 
susayishiga sabab b o im o q d a (23-bet).
4-masliq. Axborot urushi - raqib sanalgan mamlakat 
rahbariyatiga, uning jam oatchilik yoki diniy tashkilotlariga va ular 
qabul qiladigan qarorlarga ta ’sir ko‘rsatish, ijtimoiy fikr va 
jamoatchilik ongini o ‘ziga kerakli yo‘nalishda shakllantirishga 
urinishdir (40-bet).