Adabiyotlar rshyxati

Мунозарали савол: Идрокнинг мазмуни нима?
Диыыат ыилинг:
Идрокнинг мазмуни унинг таркибига кирган сезгиларнинг фақат оддий жами (йиғиндиси)дан иборат бўлиб қолмайди. Ҳар бир идрок таркибига сезгилар кириши билан бирга, одамнинг ўтмишида ҳосил қилган тажрибалари ва билимлари ҳам киради. Биз ўтмишдаги тажрибамизда учбурчак ва доираларни кўп марта кўрганмиз, бу фигуралар билан кўп марта иш кўрганмиз. Бу фигураларнинг образи миямизда мустаҳкам ўрнашиб қолган. Шу сабабли, уларнинг расмларни кўришимиз билан илгари бизда ҳосил бўлган тасаввурлар яна эсимизга келиб, миямизда учбурчак ёки доиранинг яхлит образи пайдо бўлади. Атроф-ёнимиздаги ҳамма нарсаларни идрок этиш ана шундай амалга оширилади.
Эътибор беринг:
Идрок процессларида диққат ғоят катта аҳамиятга эгадир. Диққат идрокнинг активлигини оширади ва идрокнинг мукаммал, расо ва равшан бўлишига хизмат қилади. Диққат активлик даражасига қараб, ихтиёрсиз ва ихтиёрий бўлади, шу сабабли идрок ҳам ихтиёрсиз ва ихтиёрийравишда вужудга келади. Муайян бир объектни олдиндан мақсад қилиб олмасдан ва махсус танланмасдан, куч сарф этмасдан идрок қилиш процессини ихтиёрсиз идрок деб аталади. Бундай идрок про-цесслари диққатимизни беихтиёр ўзига жалб қилаётган объектларнинг таъсири билан қўзғалади; масалан, биз узоқдан келаётган поезд овозини беихтиёр эшитамиз, тунда қирда ёнаётган алангани узоқдан беихтиёр кўрамиз. Щзининг ёрқинлиги, ранг-баранглиги, ҳаракати, контрастлиги билан ажралиб турадиган нарса ёки ҳодисалар, одатда, беихтиёр идрок қилинади, шунингдек, айни вақтда биронта эҳтиёж ва манфаатимизга жавоб берадиган, шахсий тажриба ва билимларимизга энг кўп даражада мувофиқ келадиган ва биз учун ғоят катта аҳамияти бўлган объектлар ҳам беихтиёр идрок қилинади. Ихтиёрсиз идрок тетик, бардам вақтимизда бизда тўхтовсиз бўлиб турадиган процессдир.
Мунозарали савол: Ихтиёрий идрок нима?
Диыыат ыилинг:
Олдин белгиланган мақсадга қараб муайян бир объектни идрок қилишни ихтиёрий идрок деб аталади. Бадиий бир расмни кўриш, докладни эътибор билан эшитиш, ёзма ишлардаги имло хатоларини чизиш, операдаги арияни тинглаш, кўпчилик орасида ўзимиз қидирган бир шахсни топиб ажратиш ихтиёрий идрокка мисол бўла олади.
Ихтиёрий идрок ихтиёрсиз идрокдан айрилган ҳолда бўладиган процесс эмас. Ихтиёрсиз идрок ихтиёрий идрок учун гўё «фон» бўлиб хизмат қилади.