Adabiyotlarga

Ma’ruza

7. 
   mavzu: Mavzuviy tadqiqot va adabiyotlarga taqriz
   1-reja ►
   
   

		Reja
1.	Esse va uning tuzilishi.
2.	Taqriz va uning tuzilishi.
3.	Maqola va uning turlari.

Esse va uning tuzilishi.

Esse erkin

kompozitsiyali uncha katta bo‘lmagan nasriy asardir.

Esse falsafiy, tarixiy biografik, publitsistik, adabiy tanqidiy, ilmiy ommabop va sof beleristik xarakterda bo‘ladi. Esse uslubi obrazliligi, ofaristikligi, jonli tilga yaqinliligi bilan ajralib turadi. Mazmuni muayyan sabab yoki masalaga oid tugal

tafsilotni yoki aniqlikni talab qilmaydigan individual taassurot va mulohazalardan iborat bo‘ladi.
Umuman, esse ilmiy yoki publitsistik xarakterdagi ocherkka o‘xshashdir.


Mustaqil janr sifatida A.Montel ijodida tarkib topgan. Bu janr G‘arbda oldinroq ishlatilgan bo‘lsa-da, o‘zbek

adabiyotida XX asrning 70-80-yillaridan esse yaratila boshlandi.







Talabalarning faqatgina umumiy tushunchalar bilan tanish ekanligi yetarli emas. Talabalar har qanday mavzudagi qarama-qarshi fikrlar va qarashlarni o‘zlashtirishlari, ya’ni ularni tahlil va kerak bo‘lsa tanqid qilib ham o‘rganishlari talab qilinadi. Muhokama va bahs olib borish usullari va ilmiy tarzda o‘z

n

xulosalaringizni taqdim etish yo‘llari muhim ahamiyatga ega.

Muhokamada ishlatiladigan so‘zlar Esse shartlarida talabalardan ko‘pincha mavzuni muhokama qilish so‘raladi, masalan:

Bu holatda aytilgan fikrning afzalliklari va zararlarini baholash talab etilmoqda. Unda quyidagi so‘zlardan foydalanish mumkin:

Yuqoridagi so ‘zlardan foydalanib gaplarni to ‘ldirish mumkin.

Har yili millionlab talabalar chet mamlakatlarda o‘qishni tanlashadi. Buning

sezilarli (a) bo‘lishi mumkin, qaysiki boshqa bir madaniyat bilan

tanish bo‘lish imkoniyatidek, ammo vatanni qo‘msash, yakkalanib qolish kabi

muayyan (b) ham qamrab oladi. Boshqa bir (c) tomoni

yashash xarajatlari va u yerdagi narxlarning balandligi bo ‘lishi mumkin.

Tashkil etish Muhokama ikki xil yo‘lda tashkil etilishi mumkin.

Birinchisi - vertikal usul, bunda afzalliklar va kamchiliklar alohida ko‘rib chiqiladi.

7. 
   Stephen Bailey. Academic Writing. A Handbook for international student's. London, 2015, 14: 68-71; 86-90; 126-128; 208-210; 217-223-betlar.
   

Ikkinchisi - gorizontal, bu usulda esa mavzu turli nuqtai nazardan yoritiladi.

Vertikal Salbiy tomoni: Qamoqxonalar qimmat, ularni “jinoyat universitetlari ” deb atash mumkin, ko ‘p mahbuslar qamoqxonani tark etgandan so ‘ng ham yana jinoyatga qo ‘l urishadi, aksar mahbuslar tuzatib bo ‘lmaydigan ma ’naviy kasallikka chalinishadi.

Foydali tomoni: Qamoqxonalar xavfli jinoyatchilarni jamiyatdan butunlay ayirib qo ‘yishadi, jinoiy harakatlarni oldini oladi, jinoyatni ja zosiz qoldirmaydi.

Muhokama: Mamlakatlarda jinoyatchilar soni oshib bormoqda, ammo qamoqxonalar doimo jamiyatda ularga qarshi kurashuvchi kuch bo‘lib xizmat qiladi.

Gorizontal Iqtisodiy: Jinoyatchilarini saqlash xarajatlarini ta’minlaydi. Boshqacha jazo turlari bilan taqqoslang.

Axloqiy: Qamoqlar jinoyatchilarni o‘zgartirib yuboradimi? Mahbuslarning qanday huquqlari bo‘lishi kerak deb o‘ylaysiz? Nohaq qamashga nima sabab bo ‘ladi?

Ijtimoiy: Qamalishning mahbus oilasiga ta’siri, ayniqsa u farzandli ayol bo ‘lsa. Qolaversa, begunoh qurbonlarning erta o ‘limi-chi?

Muhokama: Mamlakatlarda jinoyatchilar soni oshib bormoqda, ammo qamoqxonalar doimo jamiyatda ularga qarshi kurashuvchi kuch bo‘lib xizmat qiladi.

Qaysi shakl afzalroq ekan, sizningcha Quyidagi (vertikalmi, gorizontalmi)?

mavzuda esse yozishingiz talab etiladi:
Ushbu birikmalar kam uchraydigan fikrlar uchun qo‘llaniladi:

Bahs kelib chiqishi mumkin, uyda ishlash vaqtni tejaydi.

Bir fikr shuki, uyda ishlovchilar o ‘zlarini


Jadvalga fikrlaringizni yozib qo‘ying (ijobiy va salbiy xususiyatlarini ajratgan holda). So‘ng esa vertikal yoki gorizontal strukturalardan birini belgilab oling.

Masalan, quyidagi esse mavzusi ko‘rsatilganidek ikki xil uslubda muhokama qilinishi mumkin: qamoqxonalarning jinoyatchilardan foydala-nishi cheklanishi kerak.Muhokama qilinadi.

Muhokama tili

Mavzuni yoritayotganingizda menimcha, mening fikrimcha, o‘ylaymanki kabi subyektiv iboralardan foydalanmang, uning o‘rniga obyektiv birikmalardan foydalaning.

О Umuman olganda, uyda ishlash yo ‘lga ketadigan vaqtni tejaydi.

Q Ko ‘pchilik biladiki, e-mail va Internet xizmati ofis ishlarini ham bajaradi.