Adabiyotlarga
Download 153.46 Kb.
|
Мавзу 7
|
Ko‘makchilar bilan: 
Fe’llar bilan (majhul nisbat ishlating): Quyidagilarni taqqoslang: Q Kasallanishlar kamaydi, chunki bolalar emlandi. (fe’l+chunki) О Bolalar emlanganligi sababli kasallanishlar kamaydi. (sababli+fe’l) Q Bolalar emlanganidan buyon kasallanishlar kamaydi. (ko‘makchi+fe’l) Q Emlanishlar sababli kasallanishlar kamaydi. (ko‘makchi+fe’l) Fe’llar umumiy hodisalar uchun ishlatilgan paytda ko‘makchilar alohida vaziyatlar bilan qo‘llaniladi: Q Pul chiqarish odatda inflatsiyaga olib keladi. (umumiy Iyulning issiq ob-havosi tufayli muzqaymoqqa bo‘lgan talab oshdi. (alohida) Quyidagi misolda ko‘makchilarning joylashuv o‘rniga e’tibor bering. О O‘qituvchi kasal edi, shuning uchun/natijada/shunga dars bekor qilindi. Esse topshiriqlari talabalardan ko‘pincha muammoni tekshirishni va yechimni baholashni talab qiladi. Bunda quyidagilarga e’tibor qaratiladi: Paragraf tuzilishi Quyidagi paragrafning tuzilishiga e’tibor qarating. Yo‘l tirbandligi qanday qilib kamaytiriladi? Muammo: Amaldagi yo‘llar ko‘pincha tirband bo‘ladi, ular kechiktirish bilan birga odamlar harakati va yuklarini qimmatlashtiradi. Ko‘pincha ko‘proq yo‘llarni qurish yoki mavjudlarini kengaytirish harakat tirbandligini kamaytiradi deb hisoblanadi. Nafaqat bunday ishning bahosi baland, balki qurilish jarayoni tirbandlikni oshiradi, qo‘shimcha yo‘llar qo‘shimcha yo‘l harakatlarini keltirib chiqaradi. Shuning uchun ko‘p yo‘llarni qurish bu muammoni yechishni ehtimoldan yiroq qiladi va boshqa choralar, masalan, yo‘l narxini baholash yoki jamoat transportlaridan kengroq foydalanishni sinab ko‘rish kerak. Yechim A: Ko‘pincha ko‘proq yo‘llarni qurish yoki mavjudlarini kengaytirish harakat tirbandligini kamaytiradi deb hisoblanadi. Yechim Aga qarshi sabab: Nafaqat bunday ishning bahosi baland, balki qurilish jarayoni tirbandlikni oshiradi, qo‘shimcha yo‘llar qo‘shimcha yo‘l harakatlarini keltirib chiqaradi. B va C yechimlarni qo‘llaydigan xulosa:... boshqa choralar, masalan, yo‘l narxini baholash yoki jamoat transportlaridan kengroq foydalanishni sinab ko‘rilishi kerak. Tanlov strukturasi Bir xil fikrlar turli xil yechimlarga olib kelishi mumkin. Yo‘l tirbandligi qanday qilib kamaytiriladi? Muammo: Amaldagi yo‘llar ko‘pincha tirband bo‘ladi, ular kechiktirish mobaynida odamlar harakati va yuklarini qimmatlashtiradi. Yechim A: ko‘pincha ko‘proq yo‘llarni qurish yoki mavjudlarini kengaytirish harakat tirbandligini kamaytiradi deb hisoblanadi. Yechim Aga qarshi sabab: Bu chora qimmat bo‘lishni ta’minlaydi va ko‘proq yo‘llardan foydalanishga undaydi. Bu masala qisman to‘g‘ri... B va C yechimlar va qarshi sabablar: ... biroq alternativlar teng ravishda muammoli. Yo‘l baholashning ko‘p amaliy qiyinchiliklari bo‘lgan paytda odamlar xohishsiz jamoat transportlaridan foydalanishadi. A yechimni qo ‘llaydigan xulosa: Bunda esa yo‘l tartibsizligidan tashqari yo‘l qurish dasturiga juda oz tanlov paydo bo‘ladi. 1. So‘z boyligi. Quyidagi so‘zlardan muammo va yechim uchun sinonim sifatida foydalanilishi mumkin. yangi jarayon 2ta savol yaratdi ... jamoa 6ta muammoga yuzlandi ... bizning asosiy tashvishimiz ... bo‘lgan buning uchun eng yaxshi chora bo‘lishi mumkin ... boshqa taklif bu ... Mathesonning taklifi nihoyat qabul qilindi ... bu xato ... tomonidan tuzatildi/yechildi 2 ta javob olg‘a surildi turg‘unlik mobaynidagi tashvishlardan biri ... asosiy qiyinchilikka hamshiralar uchraydi ... 3ta asosiy qiyinchiliklar ko‘tarildi ... Taqriz - adabiy tanqid janri bo‘lib, arab tilida ijobiy baho degan ma’noni anglatadi. Yangi badiiy, ilmiy yoki ilmiy-ommabop asar tahlili. Taqrizda asarning bibliografik tavsifi, shuningdek, mazmuni, unda ko‘tarilgan muammolar, asarning g‘oyaviy-badiiy xususiyatlari, muallif ijodida, adabiyotda tutgan o‘rni haqida ma’lumot bo‘ladi. Asarga baho beriladi, uning asosiy fazilatlari va nuqsonlari qayd qilinadi. Taqriz va uning tuzilishi 2-reja ► 
kitobxonlar ommasi uchun mo‘ljallangan, ularni yangi asarlardan ogoh qiladi, zarurini ko‘maklashadi. tanlab olishga O‘zbek adabiyotida taqriz XX asr boshlarida vaqtli matbuot bilan teng rivojlana boshlagan. Endilikda taqriz o‘zbek adabiy tanqindchiligining eng muhim janrlaridan bo‘lib qoldi. Oybek, Abdulla Qahhor, Shayxzoda, G‘afur G‘ulom kabi yozuvchilar, Hoshimov, S.Husayn, Olim Sharafiddinov, V.Zohidov, I.Sultonov, H.Yoqubov, M.Qo‘shjonov, 
Vissarion Grigoryevich Belinskiy (1811-1848) Haqqulov va boshqa olimlar o‘zbek adabiy hayotida chuqur iz qoldirgan taqrizlar yaratdilar. Ichki taqriz ham bo‘ladi. Masalan, nashriyotga kelgan badiiy, tanqidiy va ilmiy-ommabop asar ichki taqrizga beriladi. Biroq, taqriz matbuotda e’lon qilinmaydi,rus tanqidchiligi tarixida taqrizning rivojida V.G.Belinskiyning roli katta. U taqrizni haqiqiy san’at darajasiga ko‘tardi. Taqriz badiiy asar haqida shunchaki ma’lumot beruvchi janr darajasidan adabiy hayotning muhim masalalarini ko‘taruvchi, kitobxonni hayot va adabiyot haqida o‘ylashga o‘rgatuvchi uning estetik didini tarbiyalashga yordam beruvchi janrga aylanadi. Taqriz xarakteriga ko‘ra xilma-xil bo‘ladi. Masalan, kengaytirilgan annotatsiya tipidagi taqrizda asar haqida bibliografik ma’lumot beriladi. Tanqidiy yoki publitsistik maqola taqrizlarida konkret asar munosabati bilan biron muhim masala haqida fikr yuritiladi. Tezis - (yunoncha thesis qoida, isbot) degan ma’nonni anglatadi. 1) keng ma’noda - bahsda yoki biror nazariyani bayon qilishda aytilgan har qanday fikr; 2) tor ma’noda - asosiy fikr, prinsip; 3) mantiqda isbot qilishni talab etuvchi fikr, mulohaza; 4) ma’ruza, ma’lumot, xabarning asosiy mazmunini qisqacha aks ettiirish. Rezyume - fransuzcha so‘z bo‘lib, yozilgan, aytilgan yoki o‘qilgan narsaning qisqa holatda aks ettirish, qisqacha xulosa, biror narsaning yakuniy natijasi. Maqola va uning turlari. Bosh maqola (yoki tahririyat tomonidan yoziladigan maqola) tahririyatning eng mas’uliyatli maqolasi hisoblanadi. 3-reja ► Maqola - publitsistik uslubga xos janr. Maqolada kundalik ijtimoiy hayotda ro‘y berayotgan voqea- hodisalar tahlil qilinadi; nazariy, ommaviy jihatdan umumlashtiriladi; davlat siyosati, iqtisodiyot,texnika, fan va madaniyatda erishilgan yutuqlar ilg‘or ish tajribalari aks ettiriladi. Ushbu maqolada ichki va xalqaro hayotga doir muhim masalalarni o‘quvchilarga yetkazish - asosiy vazifa hisoblanadi. Bunday maqola ma’lum bir masala yuzasidan yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishi, kamchiliklarni ochib tashlashi, har bir ishning asosiy haqiqiy yo‘lini belgilab berishi lozim. Prezident farmonlari, Oliy Majlis qonunlari, Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilinadigan davlat va hukumat hujjatlari, qarorlari, qonunlari davrning dolzarb masalalari bosh maqolada yoritiladi. Nazariy maqola va targ‘ibot maqolaning asosiy vazifasi mustaqillik, milliy g‘oya, istiqlol mafkurasining asoslari va prinsiplarini; ilmiy maqolaning vazifasi fan, madaniyat, texnika yutuqlarini tushuntirish, ommalashtirish, o‘quvchining g‘oyaviy, ilmiy saviyasini oshirishdan iborat. Muammoli maqolada esa munozara va bahs asosiy o‘rinda bo‘ladi hamda muallif o‘z qarashlarini o‘rtaga tashlaydi. Maqola so‘zi keng ma’noda gazeta, jurnal, radio, televideniye, shuningdek, to‘plamlardagi ilmiy asarlarga nisbatan ham qo‘llaniladi. Adabiyotlar ro'yxati: Xolmonova Z. Adabiy tildan ma’ruzalar umumlashmasi-T.: «O‘zbekiston» 2013, 250 b. Stephen Bailey. Academic Writing. A Handbook for international student's. London, 2015. Jerald Alred, Charles Brusaw, Walter Oliu. Hahdbook of technical writing. New York, Copyright 2003. Panasenko D. O‘zbek tilining imlo lug‘ati. -T.: «Iqtisodiyot va huquq dunyosi», 1998, 192 b. Husanov.N., Husanova M., Xo'jaqulova R., Yusupov E. “texnik yozuv”. T.: “Fan va texnologiya markazi”, 2012. 152 b. Download 153.46 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||