Adabiyotshunoslik

Nazorat savollari:
1. Tarjima tarixiga oid nimalarni bilasiz?
2. Tarjima nazariyasiga oid muhim tushunchalarni izohlang?
3.
Tarjimaning lingvistik jihatlari nimalardan iborat?
4. Tarjima jarayonida adekvatlikka erishish vositalarini tushun-
tiring?
5. Tarjima muvaffaqiyatini belgilovchi jihatlar?
6. Nima uchun tarjima qiyosiy adabiyotshunoslik obyekti hisob-
lanadi?
7. Badiiy asar tarjimasi bilan shug‘ullangan tadqiqotchi asosan 
qaysi jihatlarni qiyosan o‘rganishi mumkin?
1 
Мусаев Қ. Таржима назарияси асослари. – Тошкент: Фан, 2005. – Б.334.
5-mavzu:
ASAR POETIKASI – 
KOMPARATIVISTIKA OBYEKTI
Reja:
5.1. Poetika haqida tushuncha.
5.2. Poetikaning tasnifi.
5.3. Badiiylik va badiiy mahorat.
5.4. Poetikaga oid zamonaviy tadqiqotlar.
Tayanch so‘zlar: poetika, umumiy, tavsifiy normativ, nazariy va 
tarixiy poetika, poetik mahorat, badiiylik, badiiy olam, mezon.
Qiyosiy adabiyotshunoslik bo‘yicha olib boriladigan tad­
qiqotlarning aksariyati poetika tushunchasi bilan bog‘liq. 
Poetikaning asosiy maqsadi asar yaralishiga xizmat qiluv-
chi barcha badiiy unsurlarni yuzaga chiqarish, baholash va 
yozuv chining mahoratini ko‘rsatib berishdan iborat. Muayyan 
yozuv chi yoki shoirning badiiy asariga xos xususiyatlarni ta­
lab darajasida tahlil etish uchun avvalo poetika nazariyasini 
chuqur o‘rganib chiqish kerak.
Poetika atamasini birinchi marta Arastu asarida qo‘llagan
1
. 
Faylasuf adabiyotni epos, lirika, drama kabi uch turga ajratish 
barobarida ularning badiiy xususiyatlariga xos jihatlarni ham 
tahlilga tortadi. Shundan so‘ng Sharq va G‘arbda poetika bilan 
bog‘liq ko‘plab ilmiy asarlar yuzaga keladi. 
Rus olimi A.A.Potebnya (1835 – 1891) fan tarixida birinchi­
lardan bo‘lib, poetikaning nazariy asoslari haqida ilmiy asarlar 
1 
Аристотель. Поэтика. Об искусстве поэзии. – М., 1961.

---

38
39
yozgan.
1
U «Tarixiy poetika» kitobida nazm va nasr, badiiy tas­
vir vositalari, poetik va mifologik tafakkur, stilistik figuralar 
haqida ilmiy-nazariy xulosalarini beradi. Uning adabiyot­
shunoslikka doir ayrim izlanishlari
2
ni keyinchalik rus olimi 
M.Baxtin davom ettirgan
3
. U.Jo‘raqulovning ta’kidlashicha, 
yirik nazariyotchi olim M.M.Baxtin asarlarining birortasi ham 
tarixiy va nazariy poetika sintezisiz amalga oshirilmagan
4
.
«Poetika» – yunonchadan olingan bo‘lib, «san’at, yaratuv-
chanlik, mahorat» degan ma’nolarni bildiradi. Rus olimi V.M.
Jirmunskiyning fikricha,