Adam Smitni "xalqlar boyligi"

«Merkantilizm» iborasi birinchi bo’lib Adam Smitning asarlarida o’z ifodasini topdi. Lug’aviy ma’nosiga ko’ra bu so’z italyancha bo’lib, savdogar mazmuniga ega. Bu so’z yangi ta’limotning mazmun va mohiyatini o’zida aks ettiradi. Bu davrda pul sifatida qimmatbaho metallar - oltin va kumush ishlatilgan, shu sababli oltin va kumush zahiralarini ko’paytirish borasida ma’lum iqtisodiy siyosatlar ishlab chiqarildi. Merkantilizm sinfiy jihatdan savdo kapitalini himoya qildi. 1492 yilda portugaliyalik Xristofor Kolumb uchta kemasi bilan tasodif tufayli Amerika qit’asini ochdi. Ammo Amerika ko’pchilik o’ylaganidek oltin-kumushga unchalik boy emas ekan. Hindistonni qidirish yana davom etdi va 1498 yilda Vasko da Gama tomonidan ko’pchilik intizorlik bilan kutgan bu diyorga yo’l ochildi. )
Merkantilizm bo’yicha boylikning asosi nima?
(bosh vazifasi davlatga ko’proq oltin va kumush keltirish deb aniqlandi. Yagi yerlarni islohat qilish dengiz yo’llar xaritalari tuzish, kemalar qurish, va qimmatbaho metallar nodir metallar Merkantilizmni qisqacha qilib quyidagicha ta’riflash mumkin: iqtisodiy siyosatda: mamlakatda va davlat xazinasida imkoni boricha nodir metallarni (oltin, kumush, javohir, zar va durlarni) ko’proq to’plash; nazariya va ta’limotda: savdo, pul oboroti, ya’ni muomala sohasida iqtisodiy qonuniyatlarni izlab topish)
Qimmatbaho metallar muomilasining paydo bo`lishi
(Qimmatbaho metallar merkantilizm davrda paydo bolgan ya’ni nodir metallar va kumush, oltin medallar )
«Aktiv savdo», «savdo saldosi» iboralari nimani anglatadi?
(savdo balansi - muayyan davr uchun aniq munosabatlar import va eksport, sotib sotilgan tovarlar va xizmatlar. Bu raqam, ham deb ataladi tashqi savdo mamlakat balansi. Bu aslida pullik bitimlar iborat, shuningdek, tovarlar va kredit sotib xizmatlarini o'z ichiga oladi. Shu asosda, u yakuniy qiymati balansi qarab, mamlakatni ajratib guruhlar tashkil etildi. savdo salbiy saldosi, ularning eksport ustidan davlat hududiga tovarlar olib hukmron va davlat ko'proq chet el tovarlari iste'mol ekanligini ko'rsatadi. Lekin bu hodisa, ya'ni inflyatsiya nazorat va Oliy hayot standarti qo'llab-quvvatlash uchun imkoniyat ijobiy tomoni bor. Bunday misol xizmat qilishi mumkin AQShni va Buyuk Britaniya)
Merkantilizmning qisqacha tarixi
(Merkantilizm feadalimzm sustlashganidan keyin tashkil qilingan iqtisodiy siyosatdir va bu haqida yuqorida ta’kitlab o’tdik )
Merkantilizm siyosatining bosqichlari
(Merkantilistik siyosat ham ishlab chiqildi. Uning bosh vazifasi davlatga ko’proq oltin va kumush keltirish deb aniqlandi. Bu davrda pul sifatida qimmatbaho metallar - oltin va kumush ishlatilgan, shu sababli oltin va kumush zahiralarini ko’paytirish borasida ma’lum iqtisodiy siyosatlar ishlab chiqarildi)
Kechki merkantilizim
(Ular g`oyasining asosiy mazmuni Shundan iboratki ediki, mamlakat miqiyosida mablag` miqdori o`sishi, narxlar o`sishiga, va ishlab chiqarish xarajatlari oshishiga olib keladi. Bu holat esa, eksport tovarlarini qimmatlashtirib, tashqi bozorlarda tovar raqobatbardoshligini pasaytiradi. Bundan xulosa kelib chiqadiki, katta pul mab`lag`lari zahirasiga ega bo`lgan mamlakat, tashqi savdodagi o`z kuchini yo`qotadi va Shu orqali keyinchalik boyish imkoniyatlaridan mahrum bo`ladi. Kechki merkantilistlar pulga katta e`tibor berishgan, ammo bu borada mablag`ga nisbatan faqatgina daromad vositasi sifatidagi qarashlar saqlanib qolindi. Kechki merkantilistlar nuqtai - nazaridan, kapital to`planishining asosiy vositasi, tashqi savdodan tushayotgan sal`doda ko`rish mumkin. Shu sababli, faol 33 savdo balansi yaratilishi asosiy muammoga aylanib, bu holat eksportning import ustidan oshishida deb tushunilgan.)
Merkantilizm nazariyasini tanqid
(Kechki merkantilistlar, o`zlaridan oldingi avlod vakillarini davlatning mablag` aylonmasi masalalariga aktiv aralashmalari uchun kuchli tanqid qilishgan. Erta merkantilizm davrida keng tarqalgan foiz stavkalari va valyuta kurslarini nazorat etish bo`yicha davlat siyosati ham tanqid ostiga olingan. Mablag` oqimlari o`z - o`zidan nazorat etilishi borasidagi ilk g`oyalar paydo bo`la boshladi. Kechki merkantilistlar, esa savdo faoliyatining qator cheklovlari va savdogarlar ustidan nazorat choralariga qarshi chiqishgan.)
Merkantilizm davridagi proteksionizm siyosati
(Proteksionizm - lotincha, davlatning milliy iqtisodiyotini chet yel raqobatidan himoya qilishga qaratilgan iqtisodiy siyosat. Angliyada