A'debiyat teoriyasi
Download 0.55 Mb. Pdf ko'rish
|
A\'debiyat teoriyasi
2.3.A`debiy sin
A`debiy sin -degenimiz ko`rkem a`debiyattin` rawajlaniwin baqlaw jetiliskenlik ha`m kemshiliklerine baha beriw, bir so`z benen aytqanda qaziliq etiw degendi bildiredi. Sinshiliq birden beriletug`in ataq emes. Sebebi sinshi bo`latug`in adam o`z talg`ami, bilimi, ko`rkem shig`armalarg`a bergen bahali tiykarinda ko`zge ko`rinip, ja`miyetshilik ta`repinen ta`n aling`annan keyin g`ana bunday ataqqa iye bo`ladi. Sonin` ushin da sinshi bo`lg`an adam a`debiyat tariyxi ha`m onin` teoriyasinda toliq mengerip kete aladi. A`debiy sin tek ko`rkem shig`armalardi g`anan sinawg`a tiyisli bo`lmastan ba`lki sol ko`rkem shig`armalar haqqinda pikirler aytqan maqalalar haqqinda da pikir bildiredi. Bul nag`iz sinshilar ushin ta`n bo`lg`an qubilis. A`debiy sin tarawi boyinsha professor S.A.Axmetov, M.K.Nurmuha`mmedov, Z.Nasrullaeva, Q.Sultanov, G.Esemuratov, Q.Kamalov, S.Bahadirova, K.Xudaybergenov ha`m basqa da talantli sinshilardin` miynetleri ma`lim. A`debiyatti izertlew ilimi o`z Ha`rakteri boyinsha a`debiy sing`a a`dewir jaqin bo`lg`ani menen de negizinen a`debiyat tariyxi ilimi menen baylanisadi. Ma`selen, fol`klorliq shig`armalardi u`yreniwshiler fol`klorist. A`debiyat tariyxinin` belgili bir tarawlarin izertlewshiler a`debiyatshi - dep ataladi. Geypara a`debiyatshilar da sin jazadi. (maqalalar). Biraq olardin` a`debiyatshi sinshi bo`lip bahalaniwlari a`debiyat iliminin` qaysi tarawina ko`birek xizmet atqariwi menen belgilenedi. Xaliq olardin` atqarg`an xizmeti ha`m talantina qarap bahalaydi. Bizde ayirim jeke sinshilardi esapqa almag`anda a`debiyatshi menen sinshilar pu`tkilley aralasip ketken-dep atawg`a bo`ladi. Solay etip a`debiy sindi da a`debiyat teoriyasi menen pu`tkilley aralasip ketken pa`n sipatinda qarawg`a bo`ladi. Ha`r bir eldin` a`debiyati o`zine ta`n bo`lg`an teoriyaliq belgileri menen ajiralg`an menen de onin` tiykari bir. Pu`tkil jer ju`zilik a`debiyat teoriyasi ilimi menen baylanisadi. Sonin` ushin «A`debiyat qashan payda bo`lg`anW»- delingende de pu`tkil jer ju`zilik a`debiyattin` sag`alari ko`zde tutiladi A`debiyattaniw ilimi negizinen a`debiy estelikler tiykarinda rawajlang`an. A`debiyat bizin` eramizdan eki min` jillar burin payda bo`lg`ani menen de a`debiyattaniw ilimi birden payda bo`la qoymag`an. Ba`lki ol sol da`wirlerde rawajlang`an bo`lsada derekler qalmag`an bo`liwi itimal. A`debiyattaniw haqqindag`i arnawli pikirler grek a`debiyatinda bizin` eramizdan buring`i u`sh ju`zinshi jillardan baslap rawajlanadi. Onin` tiykarin salg`an belgili alim Aristotel` (b. e. 384-322) bo`ldi. Aristotel`din` «Poetika»-dep atalg`an kitabi pu`tkil du`n`ya ju`zindegi filo`sofiya, estetika ha`m a`debiyat teoriyasi bag`darindag`i tun`g`ish miynet. Bul kitap rus, o`zbek ha`m qazaq tillerine awdarilg`an Bul kitapti erte da`wirlerde jazilg`an a`debiyat teoriyasi dep atasa bo`ladi. Sebebi poetika degen «ko`rkemlilik» yag`niy «so`z iliminin` ko`rkemliligi», yaki «so`z o`neri»- depte ataw mu`mkin. Aylanip kelgende ba`ri bir «A`debiyat teoriyasi»- degen juwmaq kelip shig`adi. Sol ushinda bul a`debiyat teoriyasi haqqindag`i tun`g`ish miynet. Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling