Adli sosyal hizmet: yaklaşim ve MÜdahale

GENEL BİLGİLER

1. 
   Adli Sosyal Hizmet Kavramı
   

Adli sosyal hizmetin, genelden özele doğru giden çeşitli tanımları mevcuttur. Barker ve Branson (2000) ile Green, Thorpe ve Traupmann (2005) adli sosyal hizmeti geniş bir hukuki alanın içine yerleştirmişlerdir: Adli sosyal hizmet; suçlu, suçtan zarar gören ve normal olarak hukuki meseleler veya mahkemelerde bulunan kişilerle ilgili uygulamalar olarak tanımlanırken; bu alanda çalışan sosyal hizmet uzmanı ise sosyal-hukuk ile beşeri hizmetlerin kesişimine odaklanan bir profesyonel olarak tanımlanmaktadır. Barker (2003) da geniş bir tanımlama ile adli sosyal hizmeti: “Kanunlara, adli konulara ve çocuk gözetimi, boşanma, çocuk suçluluğu, çocuğun hakları, bakım ve ceza ehliyeti gibi konuları içeren ihtilaf veya suçla ilgili durumlara, sosyal hizmet uygulamasının özel olarak odaklanmasıdır” şeklinde tabir etmektedir.
Wormer vd. (2008, s.315) ’ye göre adli sosyal hizmet; özellikle mağdur ve suçlu gibi özel gruplara yönelik ihtiyaç duyulan bilgi ve becerilerin götürüldüğü hizmetlerdir ve bir suça karışmış (çocuk ya da yetişkin) kişi ve mağdurlara yönelik yürütülen politikalar, uygulamalar ve sosyal çalışmalardır. Robbins vd. (2014) ise adli sosyal hizmeti en dar anlamda, sosyal hizmet uygulamaları ile hukuk sisteminin kesişimi olarak tanımlamışlardır. Burada göz ardı edilmeyecek bir tanımlama ise ABD’de yer alan Ulusal Adli Sosyal Hizmet Organizasyonu (NOFSW) (2015)’nun tanımıdır: Adli sosyal hizmet, kanun ve adli sistemlerle ilgili konu ve sorunlara yönelik bir sosyal hizmet uygulamasıdır. Bu mesleğin uygulama alanı, ceza ehliyeti ya da sorumluluğu için değerlendirilen ya da tedavi edilen suçlulara yönelik hastanelerden psikiyatrik kliniklere kadar uzanmaktadır. Yine aynı organizasyona göre, adli sosyal hizmet uygulamacısının işlevi; adli mekanizma ile ilgili çeşitli birimlere (mahkeme, savcılık, kanun uygulayıcılar, avukatlar vs.) yönelik danışma, eğitim ve rehabilitasyon sağlamayı içermektedir.
Bu tanımlara bağlı olarak, adli sosyal hizmet uzmanları, çocuk, kadın ve yetişkinlerin korunması, çocuk hakları savunuculuğu, suça sürüklenmiş çocuklarla yapılan adli görüşmeler, denetimli serbestlik, cezaevi sosyal hizmeti, madde bağımlılığı tedavileri, suç mağdurlarına yönelik hizmetler, suçluları topluma kazandırma ve mağdurları topluma adapte etme hizmetleri, toplum ruh sağlığı, aile içi şiddet, sosyal yardımlaşma hakları, çocuk ve yetişkinlerin cezai sorumluluğunun değerlendirilmesi, cezaların hafifletilmesi, arabuluculuk gibi çok çeşitli rol ve fonksiyonları içeren alanlarda çalışır ve bulunurlar (Baykara-Acar, 2014; Robbins vd., 2014).
Görüldüğü üzere, çok çeşitli konuları içeren bir çevre içerisinde (sosyal-adli çevre) uygulama yapan adli sosyal hizmet, diğer alanlardan olan profesyonellerle (hakim, savcı, doktor, polis, jandarma vs.) bir arada çalışmayı gerekli kılmaktadır. Bu nedenle Maschi ve Killian (2009), bu durumu açıklamak için alanı, “işbirliğini esas alan adli sosyal hizmet” olarak tanımlamışlardır. Ayrıca, işbirliğini esas alan adli sosyal hizmet uygulamalarını, sosyal hizmet uygulamalarının genel prensipleri içine oturtmuşlardır. Genelci yaklaşıma göre sosyal hizmet uzmanı, çeşitli müracaatçı sistemleri ile çalışmaya ve sosyal hizmet rollerine (savunucu, danışman, arabulucu, terapist vs.) hazırlıklıdır; yaklaşım müracaatçının durumu ve gereksinimine göre şekillenir (Sheafor & Horejsi, 2015b). Ayrıca bu yaklaşıma göre sosyal hizmet uzmanı sorunu çözmeye odaklanır ve her düzeyde müdahalede bulunabilir (Atasü-Topçuoğlu, 2013). Bu anlamda adalet mekanizmasında çalışan adli sosyal hizmet uzmanı uygulamalarında, genelci sosyal hizmet yaklaşımından faydalanmaktadır.
Alanla ilgili literatüre göre, geçtiğimiz yüz yıl içerisinde gelişmeye başlayan adli sosyal hizmetin adli mekanizma içerisindeki uygulamalarının sosyal hizmet mesleğinin başlangıcından beri var olduğu görülmektedir (Munson, 2011; Young, 2014). Ancak sosyal hizmet alanı içerisinde bir uzmanlık olarak tanınması yakın tarih içerisindedir (Butters & Vaughan-Eden, 2011; Robbins vd., 2014). Sosyal hizmet uzmanları, adalet mekanizması içerisinde ilk çocuk mahkemelerinin kurulmasında ve hapishane koşullarının iyileştirilmesinde öncü olmuşlardır (Young, 2014; Brownell & Roberts, 2002). Ülkemizde ise adli sosyal hizmetin tanınması son yıllar içerisindedir ve yakın zamana kadar da “adalet sisteminde sosyal hizmet” olarak tanımlanmıştır. Bu alan, özellikle çocuk adalet süreci ile her geçen gün önemini arttırmaktadır (Baykara-Acar, 2014). Burada akla gelen önemli sorulardan biri ise, adli sosyal hizmetin adalet mekanizması içerisindeki yerinin ne olduğudur.