Afrika qit’asi mamlakatlarining iqtisodiy va ijtimoiy, siyosiy-madaniy xususiyatlari.(2 s)

Afrika qit'asida aholining hududiy tafovutlari (mln kishi)
Sharqiy Afrika
G'arbiy Afrika
Shimoliy Afrika
Markaziy Afrika
Janubiy Afrika

---

15 
Afrikada o’rtacha aholi zichligi 1 km
2
ga 30 kishi. Materikning g’arbiy qismi va 
Markaziy hamda janubiy qismidagi ayrim mamlakatlarda aholi zichroq, SHimoliy 
Afrikada zichlik eng pastdir. Eng gavjum aholiga ega bo’lgan hududlar yirik 
shaharlar va plantatsiyalar joylashgan sohilbo’yi rayonlar bo’lib, ular orasida 
Mag’rib (Marokash)ning o’rta yer dengizi oblastlari, Gvineya qo’ltig’i qirg’oqbo’yi 
va unga yondosh Nigeriya tekisliklari ajralib turadi.
Afrika aholi tabiiy o’sishining eng yuqori ko’rsatkichlariga ega bo’lib, bu yiliga 
– 2,2%ni tashkil etadi. Ular orasida Niger eng yuqori darajada – 3,6% bo’lib. yaqin 
50 yil ichida uning aholisi 4,45 barobar ko’payadi. Ayni vaqtda Afrika go’daklar 
o’limi va umr davomiyligining qisqaligi bo’yicha dunyoda birinchi o’rindadir. 
Afrikada o’rtacha umr davomiyligi 49 yoshni tashkil qiladi.(Dunyo bo’yicha 65 
yosh). Bu ko’rsatkich hududlar bo’yicha farq qiladi. SHimoliy Afrikada o’rtacha 66 
yoshni tashkil qilgani holda Tunis va Liviyada 73 yoshga yetadi. SHarqiy va 
markaziy Afrikada eng kam – 43 yoshni tashkil qiladi. Zambiya va Zimbabveda esa 
bu ko’rsatkich 32 va 33 yoshni ko’rsatadi. Bu mamlakatlar SPID eng ko’p tarqalgan 
hududlarga kiradi.
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
Sharqiy
Afrika
G'arbiy Afrika
Shimoliy
Afrika
Markaziy
Afrika
Janubiy
Afrika
31%
29,5%
19,7%
11,9%
5,7%
Afrika qit'asida aholining hududiy taqsimlanishi (% 
hisobida)

---

16 
Afrika qit’asi mamlakatlarida jinsiy tarkib bo’yicha farqlar 
Erkaklar 
ayollardan 
ortiq 
bo‘lgan 
mamlakatlar 
Ayollar 
erkaklardan ortiq 
bo‘lgan 
mamlakatlar 
Ayollar 
va 
erkaklar soni teng 
mamlakatlar 
Mintaqalar 
bo‘yicha ayollar 
va erkaklar nisbati 
(har 100 ayolga 
nisbatan erkaklar 
soni) 
1. Misr 
2. Liviya 
3. Tunis 
4. Sudan 
5. Kot’d Ivuar 
6 mamlakatdan 
tashqari barchasi 
Marokash 
99 
Afrikada urbanizatsiya darajasi o’rtacha 38,7% bo’lib, Janubiy Afrikada 50%, 
SHimoliy Afrikada 49,6%, SHarqiy Afrikada 26% (Burundida 9,9%, Jibutida 
83,7%).
Afrikada yashaydigan juda ko’p xalqlarning tillari yaxshi o’rganilmagan. 
SHuningdek, tillarning o’zaro yaqinligi ham yetarlicha tadqiq qilinmagan. 
Binobarin bu qit’a tillari klassifikatsiyasining umumqabul qilinngan tizimi mavjud 
emas. Bu borada bir qator tizimlar ishlab chiqilgan bo’lib, ular orasida eng ko’p tan 
olinadigani J. Grinberg tizimi hisoblanadi. Bu tizimda butun Afrika tillarini 4 ta 
oilaga, yoki yuqori oilalarga birlashtirishga harakat qilingan. Lekin boshqa tizimlar 
ham borki, bu klassifikatsidan birmuncha farq qiladi. Ayniqsa SAhroi Kabirdan 
janubda yashovchi xalqlarning tillarini klalssifikatsiya qilishda bu farqlar juda 
sezilarlidir. Bu farqlarni ko’rib chiqish uchun ikki tizimni solishtirish kerak bo’ladi.
Sahroi Kabirdan janubda yashovchi xalqlarning til bo’yicha 
klalssifikatsiyasi solishtirma jadvali. 
Tillarni guruhlashtirish bo’yicha J. 
Grinberg klassifikatsiyasi. 
“Dunyo xalqlari Atlasi” da qabul 
qilingan til klassifikatsiyasi.