Agro Inform N2 [4] 2022 80

Agro Inform 
N2 [4] 2022
82
oilasining tipik vakillari bo‘lmish kremniy 
va germaniy tagliklar ustiga olish ularning 
jozibadorligini yana ham oshiradi.
Qattiq jismli elektronika qurilmalarining 
energetikadagi 
roli: 
yarim 
o‘tkazgichli 
aylantirgichlar yordamida elektr energiyasini (shu 
jumladan uzoq masofalarga) uzatish zo‘r tassurot 
qoldiradi. 
Mutlaq ko‘p miqdordagi yarim o‘tkaz-
gichlarning ajoyib va betakror xossalari, agar 
ular tarkibidagi yarim o‘tkazgichlarning elektr 
o‘tkazuvchanligiga tasir qiluvchi tasodifiy yot 
moddalarning konsentratsiyasi juda kam 1010 
-1013 at/sm3 dan oshmasa ya'ni 10-7-10-3 % (at.) 
bo‘lsa, hamda kristall tuzilishi mukammal bo‘lib, 
g‘oyat yuqori bo‘lsagina namoyon bo‘ladi. Yarim 
o‘tkazgichli moddalarni sintez qilishni zamonaviy 
mikroelektronikada hamda yuqorida keltirilgan 
ishlarni amalga oshirish epitaksial texnologiyalarsiz 
xom hayolligicha qolar edi.
Epitaksial texnologiyani takomillashuvi 
bilan integral sxemalar integratsiya darajasi (yani 
bir kristalldagi qurilmalar soni) va qurilmalarning 
joylashish zichligi (1 sm2 dagi, kelgusida 1 sm3 
dagi qurilmalar soni) oshib bormoqda. Mos holda 
sxemalarning biridan ikkinchisiga o‘tish ham 
takomillashib bormoqda: integral sxema (IS), 
katta integral sxema (KIS), o‘ta katta integral sxema 
(O‘KIS) va ultra katta (super katta) integral sxema 
(O‘KIS). Hozirgi paytda bunday sxemadagi bitta 
qurilmaning chiziqli o‘lchami taxminan inson sochi 
qalinligidan 200 marta kichik integratsiya darajasi 
(yani bir qurilmadagi qurilmalar soni) ga teng.
Demak, materialshunoslik yoki elektron 
sanoatning jadal rivojlanishi, bizdan tubdan yangi 
elektrofizik, fotoelektrik va optik xossalarga ega 
bo‘lgan yarimo‘tkazgichlarning tipik vakillari 
bo‘lgan va xossalari har tomonlama o‘rganilgan
elementar tizimi asosida istiqbolli qattiq 
eritmalarni yaratishimizni talab etadi. 
Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, 
bugungi kunda yarim o‘tkazgichlar asosida 
tayyorlangan qurilmalarning kirib kelmagan 
sohasining o‘zi deyarli yo‘q.
Ta'limda yarim o‘tkazgichlarning roli 
beqiyos katta. Chunki, nazariy bilimlarimizni 
mustahkamlash uchun o‘tkaziladigan ko‘pchilik 
laboratoriya asboblarini asosini yarim o‘tkazgichli 
qurilmalar tashkil etadi. Qishloq xo‘jaligida keng 
qo‘llanadigan: zamonaviy termometrlar, namlikni 
o‘lchovchi, o‘simliklar orasidagi yoritilganlikni 
o‘lchaydigan turli xil datchiklar (sensorlar).
Agrometeorologik 
postlardagi 
meteo-
stansiyalarning 
asosini 
yarim 
o‘tkazgichli 
qurilmalar tashkil etadi. Zamonaviy innovatsion 
texnologiyalarni, qurilmalarni agrar sohada keng 
qo‘llash, albatta oziq-ovqat xavfsizligini yechimini 
topishda keng ma'noda yordamchi omil bo‘lib 
xizmat qiladi. Aqlli qishloq xo‘jaligi, qishloq 
xo‘jaligini raqamlashtirish bularning hammasi 
yarimo‘tkazgichli materiallar asosida tayyorlangan 
qurilma va asboblar asosida amalga oshiriladi.
Tuproq tarkibini tahlil qiluvchi qurilmalar, 
suv tarkibi va uning sarfini aniqlovchi qurilmalar, 
qishloq xo‘jaligi zararkunandalarini monitoring 
qiluvchi va ularga qarshi kurashish uchun 
foydalaniladigan asboblar, hayvonlarga ultratovush 
tashxisini qo‘yuvchi qurilmalar, qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlarini sifatli qurituvchi qurilmalar, yerlarni 
tekislashda qo‘llaniladigan lazer qurilmalari va juda 
ko‘p boshqa qurilmalarning asosida yarimo‘tkazgich 
materiallari yotadi. Demak, materialshunoslik va 
uning yarimo‘tkazgichlar sohasining istiqbollari 
juda ham yuqoridir. 
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. S.S. Gorelik, M.Ya. Dashevskiy. Materialovedenie poluprovodnikov i dielektrikov. MISIS, 2003 g, 
ISBN 5 – 87623 – 018 – 7.
2. S.A. Medvedev. Vvedenie v texnologiyu poluprovodnikovыx materialov.Izdatelstvo “Vыsshaya 
shkola”, Moskva – 1970.
3. Kekua M.G., Xutsishvili E.V. Tverdыe rastvorы poluprovodnikovoy 
sistemы germaniy - kremniy. – Metsniereba: Tbilisi, 1985. - 122 s.
Удалить Водяной Знак
Wondershare
PDFelement