Agrokimyo kirish

Ildiz yuza qismini to`lg`azib turuvchi kation asosan Ca²⁺ ionlari qisman esa N⁺ ionlaridir. Bu hoi o`z navbatida Ca<sup>2+</sup> kationlarining ildizga birlamchi ionlar yutilishida faol qatnashishidan dalolat beradi. U o`simliklarning sho`rga bo`lgan chidamliligini oshiradi.

Kalsiyning yetishmasligi birinchi navbatda yosh meristema to`qimalarining shakllanishiga va ildiz faoliyatiga ta`sir qiladi. Ildizlar va yon ildizlarning hosil bo`lishi to`xtaydi. Shuningdek u mitoz sistemasida ishtirok etishi tufayli vereten ipchalarining hosil bo`lishi ham buziladi.
Kalsiyning yetishmasligi hujayra devorining pektin moddalarining shishishiga olib keladi. Bu esa o`z navbatida hujayra devorining shilimshiqlanishiga va hujayraning buzilishiga olib keladi. Buning natijasida ildiz va barglarning ayrim qismlari chiriydi va o`ladi. Bunda barglarning uchi qirralari avval oqaradi, keyin qorayadi va barg plastinkasi buralib qiyshayib qoladi. O`simlik mevalarida qizg`ish dog`lar paydo bo`ladi.

93. 
    Bizning sharoitimizda sho`rlangan tuproqlarda kaltsiyningyetishmasligi kuzatiladi. U Ca<sup>2+</sup> holida hujayraga o`tadi. Shuning uchun sho`rlangan tuproqlarga kalsiy berish tavsiya qilinadi.
    
94. 
    Magniy. O`simlik to`qimalarida magniy kaliy, azot va kaltsiydan so`ng to`rtinchi o`rinni egallaydi. Uning o`simliklar hujayralaridagi miqdori 0,02-3,1% atrofida. Ayniqsa uning miqdori qisqa kun o` simliklarida-makkajo`xorida, javdarda, kartoshkada, lavlagida, tamaki va dukkakdoshlar oilasi vakillari hamda g`o`zada boshqa o`simliklarga nisbatan yuqoridir.
    
95. 
    Magniy xlorofill tarkibiga kiruvchi asosiy elementdir. Boshqa hech qanaqa element magniyning o`rnini bosa olmaydi. Shuningdek u xlorofillning hosiladori bo`lgan protoporfirinning sintezi uchun zarurdir.
    
96. 
    Muhitdagi magniyning yuqori miqdorlarida o`simliklar tarkibidagi organik va anorganik fosfor birikmalarining miqdori ortadi.
    
97. 
    Bir qancha fiziologik faol moddalarning (efir yog`lari, vitamin A, C va kauchuk) hosil bo`lishida ishtirok etadi.
    
98. 
    Magniy ionlari uning raqobatchilaridan bo`lgan Ca va Mn ionlaridan, marganetsning o`simliklarga zaharli ta`siridan saqlaydi.
    
99. 
    O`simliklar Mg<sup>2+</sup> ionlari yetishmasligiga ko`proq qumli tuproqlarda duchor bo`lishadi.
    
100. 
     O`simliklarda Mg <sup>+</sup> ionlarining yetishmasligi uning miqdori 100 gr tuproqga nisbatan 2 mg dan kam bo`lgan hollardagina kuzatiladi. Shuningdek Mg²⁺ ionlarining o`simliklar tomonidan o`zlashtirilishiga tuproq muhiti pH ham katta ta`sir qiladi. Masalan tuproq muhit pH ko`rsatkichining nordon tomonga so`rilishi o`simliklarga Mg ⁺ ionlarining kam yutilishiga olib keladi.
     
101. 
     O`simliklarga Mg<sup>2+</sup> ionlari yetishmaganda barglar tomirlari o`rtasida och-yashil tusdagi dog` paydo bo`lib keyinchalik u sariq ranga o`tadi. Barg plastinkasining qirralari sariq, qizg`ish, qizil yoki qung`ir qizil tus oladi. Barglardagi xloroz holati Mg<sup>2+</sup> ionlari yetishmasligining asosiy belgisidir. O`simliklarga magniy yetishmasligi avvalo qari barglarda, so`ngra esa yosh barglarda kuzatiladi. Shuningdek uzoq davom etgan kuchli yorug`lik miqdori ham Mg²⁺ ionlari yetishmasligi salbiy holatini kuchaytirishi mumkin.
     

O`simliklarga Mg<sup>2+</sup> yetishmaganda ularning barglariga kuchsiz MgCl<sub>2</sub> eritmasini sepish orqali uning oldini olish mumkin, chunki Mg<sup>2+</sup> ionlarining to`qimalardagi harakati juda yuqori.

102. 
     O`simliklarga temir unsuri yetishmasa, barglar o`zlarining yashil rangini yo`qotadi.
     
103. 
     Ohakli tuproqlarda temir ionlarining o`simliklar tomonidan o`zlashtirilishi birmuncha qiyin va shu sababli ularda xloroz kasalligi paydo bo`lishi mumkin. Bu hoi ayniqsa tok va sitrus o`simliklarida ko`proq uchraydi.
     
104. 
     Mikroelementlar ko`pchilik fermentlarning faollik markaziga, vitaminlar tarkibiga kirib o`simliklarni turli kasalliklarga va muhitning noqulay omillariga chidamliligini oshiradi. Mikroelementlarning tanqisligi o`sish va rivojlanishga salbiy ta`sir etib, hosildorlikni keskin pasaytirishi mumkin.
     
105. 
     Muhit pH 7 bo`lgan tuproqlarda marganesning o`simliklar tomonidan o`zlashtirilishi juda qiyin. Yuksak ildizmevali o`simliklar, kartoshka va boshoqdoshlar oilasi vakillari marganetsga nisbatan sezgir o`simliklardir.
     
106. 
     Marganes taqchil bo`lganda, barg tomirlari o`rtasida sarg`ish dog`lar paydo bo`ladi, so`ngra xloroz hosil bo`lib, bargning o`sha joylari o`ladi. O`simliklarning marganetsga nisbatan talabini qondirish uchun uning MnSO₄ ko`rinishdagi tuzi qishloq xo`jalik o`simliklari uchun o`g`it sifatida beriladi.
     
107. 
     Molibdenga nisbatan sabzavot va dukkakli o`simliklar ayniqsa talabchandir. Molibden taqchilligida o`simliklarning o`sishi to’xtaydi, xlorofill sintezi buziladi va barglar och-yashil tusga kiradi. Ammo shuni ham aytib o`tish lozimki, o`simlik organlarida molibden elementining ortiqcha miqdorda yig`ilishi nafaqat ular uchun zaharli ta`sir ko`rsatadi balkim ushbu o`simliklar bilan oziqlanadigan hayvonlar ayrim hollarda insonlar sog`ligiga ham salbiy ta`sir etishi mumkin.