Ahmad Donish

Ahmad Donish Mahdum ibn Nosir

Ahmad Donish Mahdum ibn Nosir (taxallusi Kalla; 1826 —Buxoro — 1897) — yozuvchi, rassom, xattot, olim, ma`rifatparvar. 19-asrda Buxoro taraqqiyparvar muhitining yuzaga kelishida muxim o`rin tutgan. Tojik tilida ijod qilgan. Mudarris oilasida tug`ilgan. Ahmad Donish boshlang`ich savodni onasidan olgan, so`ng maktabda, madrasada tahsil kurgan. Adabiyot, tarix, falsafa, tibbiyot, matematika, astronomiya ilmini mustaqil o`rgangan. Xattotlik, rassomlik va naqqoshlikni yaxshi bilgan, munajjimliqdan yaxshi xabardorligi bilan Nasrullaxon nazariga tushgan. 1857,1869, 1873 yillarda Buxoro amiri tarjimai hollari») kabi asarlar yozgan. Ularda amirlik tuzumini islohqilish masalasini ko`targan. Ahmad Donish amir Muzaffar taklifi bilan «Manozir ul-kavokib» («Sayyoralarning joylashishlari») nomli astronomiya (ilmi nujum)ga oid kitob yozgan (1865). 1870 — 73 ylarda islohot haqida «Risolai dar nazmi tamaddun va taovun» («Madaniyat va jamiyat tartibi haqida risola») asarini yaratgan. Biroq undagi fikrlar amirga yokmagan va uni saroydan uzoqlashtirgan (1874). Ahmad Donish ma`lum muddat Buxoro tumanlarida qozi lavozimida ishlagan. Amir Muzaffar vafotidan so`ng Buxoroga qaytgan, madrasalardan birida mudarrislik qilgan. Ahmad Donish «Nodir voqealar» asarida fan, texnika yangiliklari, tabiat hodisalari, geogr., insonning uzoq umr ko`rishi, koinotning kelib chiqishi, Oy va Quyosh tutilishi, zilzila haqida fikr yuritgan, Yevropa ilm-fanini o`rganishga da`vat etgan. «Risolai tarixiy» nomi bilan mashhur bo`lgan «Ta`rixi saltanati xonadoni mang`itiya» asarida mang`itlar sulolasining 100 yillik hukmronligi taxlil va tadkiq qilingan. Ahmad Donish chizgan ayrim rasmlar saqlangan. «Maktab» nomli miniatyurasida xotin-qizlarni o`qitish g`oyasi ilgari surilgan. 15- a. miniatyura san`ati uslubida chizilgan «Shoir va darvish» miniatyurasi, «Majnun sahroda» nomli 2 miniatyurasi, bangining hajviy rasmi, o`zi ko`chirgan va bezagan Bedil asarlari O`zbekiston Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik instituti (inv. JNfe 373) va O`zbekiston davlat san`at muzeyida saqlanadi. Toshkentdagi ko`chalardan biriga Ahmad Donish nomi berilgan.
Test
1.Ahmad Donish qachon tug’ilgan?
A. 1827-yil
B.1978-yil
C.1800-yil
2.Ahmad Donish qanday oilada tug’ilgan.
A. savdogar.
B.hunarmand.
C.dehqon.
3.”Navodirul-vaqoe” kimning asari?
A.Furqat.
B.Ahmad Donish
C.Dulshod Otin
4. Ahmad Donish nimaga alohida e’tibor beradi?
A.hunar o’rganishga
B.ilm o’rganishga
C.ta’lim-tarbiyaga
5.Qaysi kasb egalarini kuchli ta’sir etuvchi deb biladi?
A.shifokor
B.o’qituvchi
C.tarbiyachi
6.”Dunyoda zahmatsiz rohat, tashvishsiz ne’mat topilishi mumkin emas” deb kim aytgan?
A.Dilshod Otin
B.A.Donish
C.Furqat.
7. .”Navodirul-vaqoe” asari nima haqida?
A.ta’lim-tarbiya
B.mehnat, kasb-hunar
C.a va b javoblar
8.Ahmad Donish qaysi tilni o;rgangangan?
A. arab
B. o’zbek
C.tijik
9.Necha yoshida maktabga kirdi?
A.7 yoshida
B.8 yoshida
C. yoshida
10.Ahmad Donish necha yoshida vafot etgan?
A.1897
B.1898
C.1899

Savollar.

1.Markaziy Osiyoda xix-asarning ii-yarmida yashab ijod qilgan allomalarni ayting?
2.Ahmad Donish qachon va qayerda tug’ilgan?
3. .”Navodirul-vaqoe” asarining qanday boblari bor?
4. A. Donish qaysi fanlarni o’rgangan?
5.A.Donishning kasb-hunarga oid fikrlaridan ayting?
6.A.Donishning ilm va ahloqiy tarbiyaga oid fikrlarini ayting?
7. A.Donishnishning pedgogikaga oid fikrlarini ayting?


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI


A. Zunnunov, M. Xayrullayev, B. To’xliyev N. Holmatov “ Pedagogika tarixi ” “Sharq” Toshkent 2000
Xoshimov K. Nishonov S “Pedagogika tarixi” Toshkent 1996
“O’zbek pedagogika tarixi va antalogiyasi” I va II tom
Toshkent 1998
Mavlonova R “pedagogika 2006”
Internet ma’lumotlar. www.Google.ru