Aholi extiyojlari va turmush darajasiga ta'sir etuvchi omillar

4. Sog‘liqni saqlashni prognozlash.
Sog‗liqni saqlash prognozini ishlab chiqishda normativ turdagi modelni qo‘llash maqsadga muvofiq. Sogliqni saqlashni prognozlash uchun asosiy daraja hududdagi aholi sonini va aholiga tibbiy xizmat ko‘rsatish me‘yorlari prognozini aniqlovchi tenglama hisoblanadi.
Тibbiy xizmat ko‘rsatish darajasini xarakterlovchi asosiy ko‘rsatkichlar quyidagicha: kasalxonalardagi o‘rinlar soni; vrachlik lavozimlari soni, aholi orasida tibbiy muasssasalarga tashrif buyuruvchilari soni, dorixonalar soni, dam olish muassasalarining rivojlanganligi.
Masalan, aholining tibbiyot kadrlari bilan ta‘minlanganligi prognoz qiymatini aniqlash kerak bo‘lsin. Buni murakkab bo‘lmagan yo‘l bilan hal etish mumkin.
1.Aholi sonining prognozini va 1 ming yoki 10 ming kishiga me‘yorlar asosida to‘gri keladigan vrachlar soni (shuningdek, yillar va mutahassislar bo‘yicha) prognozini aniqlash.
2.Mavjud iqtisodiy-matematik modellarni qo‘llash orqali.
Dorixonalarning soni amaldagi me‘yorlar asosida mamlakat miqyosida 9 ming kishiga 1 dorixona, shaharlarda 7 ming kishiga 1 dorixona, qishloq
joylarida va aholi yashash punktlarida ham shaharlarda
10-50 ming aholiga 1-10 ming kishi
50-100 ming aholiga 1-12 ming kishi
100500 ming aholiga 1-13 ming kishi
1mln. va undan ortiq 1-20 ming kishi
Shuningdek, bu yerda me‘yorlarni bilishimiz ham zaruriydir.
5. Madaniyatni taraqqiy ettirishni prognozlash.
Madaniyatni taraqqiy ettirish prognozlari va dasturlarida madaniy-ma‘rifiy muassasalarni (klublar, kutubxonalar, madaniyat uylari va boshqalar) rivojlantirish masalasi qo‘yiladi.
Boshlangich qiymatlar quyidagicha:
madaniy muassasalar bilan aholining ta‘minlanganligi; shahar va qishloq aholisining o‘sish soni; shaharlar sonining o‘sishi; madaniy muassasalarning moddiy bazasi holati va ulardan foydalanish darajasi.
Тa‘minlanganlik me‘yorlari, ya‘ni saqlanayotgan har ming bog yoki 1 kutubxonaga 700 kishi, 1 klub uchun 1000 kishi, shuningdek, shahar aholisi soniga nisbatan hiyobonlar (boglar) va boshqalar hisobiga ko‘ra prognoz amalga oshiriladi.
Nashr mahsulotlarining chiqarilishi soni, o‘quv yurtlari, kutubxonalar talablariga va boshqalarga ko‘ra, qogoz resurslari hamda nashriyotlarning quvvatini hisobga olgan holda amalga oshiriladi.
Bu yerda ishlab chiqarish harajatlarini kamaytiruvchi va ayni vaqtda aholining nashr mahsulotlariga bo‘lgan talabini qoniqtiruvchi modelni qo‘llash mumkin:
P_i-maksimal mahsulotdagi tayyor harajatlar; X_i-i turdagi mahsulotning ishlab chiqarish hajmi; a_ij- turdagi qogozning har bir mahsulot uchun sarf; B-i mahsulotga bo‘lgan talab x_i 0