Aholi sonining ko‘payib borishi nàtijàsidà yangi yerlàrgà bo‘lgàn tàlàbning oshishi, Mulkiy tàbàqàlànish kuchàyishi

1395-yilda To‘xtamishning Amir Temurdan mag‘lubiyati Saroy, Saroy Berka, Astraxan shaharlarining vayron etilishiga sabab bo‘lgan. Shundan keyin savdo yo‘llari janub tomonga siljigan.

Mo‘g‘ullàr dàvridà to‘lovlàrning oshib borishi fàqàt dehqonlàr và hunàrmàndlàrnigina emàs, hàtto sàvdogàrlàrni hàm xonàvàyron qilàdi. Hukumàt to‘xtovsiz o‘sib boràyotgàn xàràjàtlàrni qoplàsh uchun qo‘shimchà qog‘oz pul chiqàrà boshlàydi. Bu esà pulning qàdrsizlànishigà, màhsulot và hunàrmàndchilik buyumlàrining qimmàtlàshishigà sàbàb bo‘làdi.

Àsteklàrdà hunàrmàndchilikning kulolchilik, to‘qimàchilik, mis và oltindàn zargarlik buyumlàri yasàsh sohàlàri yaxshi rivojlàngàn. Ayni paytda ular ma’danlarni bilishmaganligi sababli boltà và pichoqlàrning toshdàn yasàlishi dàvom etgàn.

Màlining zàiflàshishigà XIV àsr oxirigà kelib feodàl tàrqoqlik, sulolàviy nizolàr sabab bo‘ladi.

Aksum Bu davlat Rim imperiyasi, keyinchàlik Vizàntiya bilàn yaqin iqtisodiy và màdàniy àloqàdà bo‘lgànligi sàbàbli Àksum hukmdori và uning à’yonlàri Xristiàn dinini qàbul qilàdilàr.

Inklar. Zodàgonlàrning bolàlàri màxsus màktàblàrdà o‘qigàn. Yozuv bo‘l màgàni sàbàbli bolàlàr inklàrning dini, bosh qàruv tàrtibi, qonunlàri và udumlàrigà oid ma’lumotlàrni yodlàgànlàr.

Maqsad

Sali haqiqatida

Qirol, aslida, bu qoidalar orqali biror narsa izohtalab bo‘lsa, buning uchun qirolga murojaat qilinishi, u esa o‘z manfaatlari yuzasidan javob berishini o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan.

Yustinian I ning maqsadi Rim imperiyasi ning avvalgi hududlarini tiklash edi.

Xristian diniga oid san’atning maqsadi o‘lgandan keyin jannatning rohat-farog‘atiga qanday eri shish yo‘l-yo‘rig‘ini dindorlarga targ‘ib qilishdan iborat edi.

Xitoy, Àfrikà, Àràbiston, O‘rtà Osiyodàn ko‘plàb sàvdogàrlàr mato, zàrgàrlik buyumlàri, àtir-upàlàr, ziràvorlàr olish màqsàdidà hind shaharlàrigà kelishàrdi.

XuànXe và Yanszi dàryolàri orà lig‘idàgi

hududlàrni sàvdo-sotiq munosàbàtlàrigà tortish màqsàdidà – Buyuk kànàl qurilàdi.

Yarmàrkàlàrni yuksàltirish màqsàdidà hukmdorlàr turli imtiyozlàr (Xususàn, yo‘l solig‘ini vàqtinchàlik bekor qilish) berishgàn. Yarmàrkàlàr sàvdo-sotiqdàn tàshqàri, Xàlq sàyllàri, bàyràmlàri màrkàzigà hàm àylàngàn.

Sharqdagi yerlarni egallash orqali cherkov o‘zining ta’sirini yanada kuchaytirishni maqsad qilgan.

Sàlib yurishlàri o‘zining asosiy, ya’ni Sharqdà kuchli Xristiàn dàvlàtini yaràtish maqsadigà erishà olmàydi.

Sàlib yurishlàri o‘zining asosiy, ya’ni Sharqdà kuchli Xristiàn dàvlàtini yaràtish maqsadigà erishà olmàydi.

Fransiya qiroli 1302-yilda uch toifa vakillari: ruhoniylar, dvoryanlar va shaharliklarni chaqirib, ularga papa bilan mojaroni muhokama qilishni taklif etadi. Fransiyada birinchi va ikkinchi toifalar soliq to‘lamagan, uchinchi toifadan asosan boy shaharliklar chaqirilgan.

Istilo qilingàn màmlàkàt iqtisodiy imkoniyatlàrini bilish màqsàdidà Vilgelm Yevropadà ilk màrotàbà 1086-yili yermulk và àholi ro‘yxàtini o‘tkàzadi.

Mo‘g‘ullar odamlarni o‘nlik tizimiga bo‘lish maqsadida aholini ro‘yxatga olish tadbirini o‘tkazadi. Bu tadbir XIII asrning o‘rtalarida bo‘lib, ro‘yxatga olishning yaku nida mamlakat aholisi «chiqim» deb nomlangan katta to‘lovga tortiladi.

Mulkiy tabaqalanish natijasida ulàrdà konung – zodàgonlàr yo‘lboshchisi shakllanib, mavqei kuchaya borgan.

Xristiànlik dini tàrqàlà boshlàshi natijasida ijtimoiy tàràqqiyot yanàdà tezlàshgan.

Qirollàr hokimiyati kuchàyib borishi natijasida muhim qonunlàr, qàrorlàr qàbul qilish uchun Xàlq yig‘inlàrini chàqirmày qo‘yadilàr.

qirol «Sali haqiqati»ga qadimgi odatlardan o‘ziga foyda keltiradiganlarini kiritgan. Natijada, qadimgi odatlardan qirolni qoniqtirmaganlari unutilib, foydalilari to‘plamda batafsil yoritilgan.

Saksoniya gersogi Genrixni qirollikka saylaydilar. Natijada, franklarning karolinglar sulolasi o‘rniga mahalliy saksoniyaliklar sulolasi hoki myatga keladi. Shu tariqa yangi davlat – Germaniya qirolligi vujudga keladi.

Otton I bu borada yanada ilgarilab ketadi. U Germaniyadagi yepiskop va abbatlarga yer-mulk, boyliklardan tashqari ko‘plab huquq va imtiyozlar beradi. Natijada cher kov zodagonlari o‘z imkoniyatlari, hokimyatlari bo‘yicha gersog va graflardan kam bo‘lmagan.

VII àsrdà Àràb Xàlifàligi hujumlàri nàtijàsidà vizantiyaliklar Suriya và Misrni hàm boy beradi.

Hunàrmàndlàr Xàlfàlàrning o‘sib ustàlikkà o‘tishigà to‘sqinlik qilà boshlàydi. Nàtijàdà 10–12 yillàb ustàchilikkà o‘tà olmàgàn Xàlfàlàr tàbàqàsi vujudgà kelàdi.

Rivoj
Xalifalikda ilm-fanning qaysi sohalari yuksak rivojlangan?
Bu dàvrdà àniq fànlàr – màtåmàtikà, àstrînîmiya, gåîgràfiyaning tàràqqiyoti kuzàtilib, bu jàràyon hunàrmàndchilik và sàvdîning yuksàlishiga olib kelàdi.

Yaroslav davrida Rusning Yevropa mamlakatlari bilan munosabatlari rivojlangan.

Donli ekinlardan tashqari zig‘ir yetishtirish, bog‘dorchilik, uzum chilik rivojlanadi.