Aholining turli ijtimoiy qatlamlari o‘rtasida daromadlarni qayta taqsimlash bilan

Bahs-munozara yoki nazorat uchun savollar

• Umumlashtirilgan ko‘rinishda asosiy kapital qanday qiymatning bir qismi hisoblanadi?

  
  

• XYuSning buxgalteriya balansida asosiy kapital qanday sifatda aks ettiriladi?

  
  

• Asosiy kapitalning asosini nimalar tashkil etadi?

  
  

• Mehnat va mahsulotni yaratish jarayonida asosiy kapital nimaning qismi sifatida maydonga chiqadi?

  
  

• Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi unga tegishli bo‘lgan qiymatning qanday uch funksional shakllarida harakat qilishini anglatadi?

  
  

• Kapitalning doiraviy aylanishi davomida aylanma kapitaldan farqli o‘laroq asosiy kapital qanday o‘ziga xos xususiyatlarga ega?

  
  

• Ishlab chiqarish jarayonida asosiy kapitalni buyumlashgan shakli sifatida nimalar maydonga chiqadi?

  
  

• Iqtisodiy mo‘ljallanganligiga ko‘ra asosiy fondlar qanday manbalardan tashkil topadi?

  
  

• Asosiy ishlab chiqarish fondlari deb nimaga aytiladi?

  
  

• Noishlab chiqarish asosiy fondlarining tarkibiga XYuSning qanday mulklari kiradi? Ular bo‘yicha amortizatsiya hisoblanadimi?

  
  

• Asosiy fondlarning tarkibi va ularning aktiv va passiv qismlarini tushuntirib bering.

  
  

• Asosiy kapital doiraviy aylanishining samaradorligini tahlil qilishda qanday omillarni hisobga olish maqsadga muvofiq?

  
  

• Hozirgi paytda amaliyotda amortizatsiya ajratmalarini hisoblashning asosiy usullari va ularning o‘ziga xos xususiyatlarini tushuntirib bering.

  
  

• Chiziqli metod qo‘llanilganda bir oy uchun hisoblangan amortizatsiyaning summasi qanday aniqlanadi?

  
  

• Nochiziqli metod asosida amortizatsiya normasini hisoblash qanday amalga oshiriladi?

  
  

• Asosiy kapitalning doiraviy aylanish jarayonida vujudga keladigan o‘z moliyaviy resurslarining tarkibiga, amortizatsiya fondidan tashqari, yana qanday daromadlar va turli tushilmalar ham kirishi mumkin?

  
  

• Asosiy fondlarni shakllantirish uchun jalb qilinadigan pul mablag‘larining manbalarini qanday guruhlarga bo‘lish mumkin va har bir guruhning tarkibiga nimalar kiradi?

  
  

• Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi jarayonida ishtirok etadigan moliyaviy resurslardan foydalanishning samaradorligi qanday aniqlanadi?

  
  

• Asosiy kapitaldan samarali foydalanishni baholashda XYuS moliya-xo‘jalik faoliyatining natijaliligini ochib beruvchi qanday umumiy moliyaviy-iqtisodiy ko‘rsatkichlardan foydalanish maqsadga muvofiq?

  
  

• Ishlab chiqarishning umumiy rentabelligi ko‘rsatkichi qanday aniqlanadi?

  
  

• Fond qaytimi va fond sig‘imi ko‘rsatkichlarini hisoblash tartiblari qanday?

  
  

• Smenalik koeffitsiyent qanday aniqlanadi?

  
  

• Asosiy ishlab chiqarish fondlarining eskirish koeffitsiyenti nimani ifodalaydi va u qanday aniqlanadi?

  
  

• Asosiy ishlab chiqarish fondlarining yangilanish koeffitsiyenti nimani anglatadi va u qanday hisoblanadi?

  
  

asosiy vositalar va boshqa mol-mulklarni saqlash va ekspluatatsiya qilish, ta’mirlash va texnik xizmat ko‘rsatish, shuningdek, ularni tuzatilgan holatda saqlab turish xarajatlari;

• tabiiy resurslarni o‘zlashtirish xarajatlari;

  
  

• ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlanmalari bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar;

  
  

• majburiy va ixtiyoriy sug‘urta xarajatlari;

  
  

• ishlab chiqarish va realizatsiya bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa xarajatlar.

  
  

Yuqoridagilardan tashqari bu xarajatlar yana quyidagicha guruhlanishi mumkin:

• moddiy xarajatlar;

  
  

• mehnat haqi xarajatlari; • hisoblangan amortizatsiya summalari;

  
  

• boshqa xarajatlar.

  
  

XYuS umumiy xarajatlarining summasidan iborat bo‘lgan ishlab chiqarish tannarxining tarkibiga quyidagilar kiradi:

• moddiy xarajatlar;

  
  

• amortizatsiya ajratmalari;

  
  

• mehnatga haq to‘lash xarajatlari;

  
  

• ijtimoiy ehtiyojlarga ajratmalar;

  
  

• tugallanmagan ishlab chiqarish qoldiqlarining o‘zgarishi va boshqa xarajatlar;

  
  

• kelgusi davr xarajatlari; • kelgusi xarajatlar va to‘lovlar rezervlari;

  
  

• va boshqalar.

  
  

Sotishdan tashqari xarajatlar mahsulotni ishlab chiqarish va sotish bilan bog‘liq bo‘lmaydi.

Resurslarning samarali boshqaruvchanligini ta’minlash uchun mahsulotning tannarxi XYuSning alohida olingan bo‘linmalari bo‘yicha hisoblanadi. U o‘z ichiga shu bo‘linmaning xarajatlarini olib, ma’lum davr uchun XYuS xarajatlarining rejali hisobini, ya’ni byudjetini (smetasini) tuzish uchun asos bo‘ladi.
XYuSning barcha xarajatlarini turli yo‘nalishlar bo‘yicha (u yoki bu klassifikatsiyaning asosida nima qo‘yilganligiga bog‘liq ravishda) tasniflash (klassifikatsiya qilish, turkumlarga ajratish) mumkin. Odatda, xarajatlarning klassifikatsiyasi ularning quyidagi belgilar bo‘yicha tasniflashni o‘z ichiga oladi:
267
uchun ongli ravishda yo‘qotilgan yoki rad etilgan imkoniyatlarni xarakterlaydi (tavsivlaydi).
“XYuSning xarajatlari” tushunchasi “XYuSning chiqimlari” tushunchasidan farq qilib, ular bevosita moliyaviy kategoriyalar va birinchi navbatda mahsulot tannarxi bilan uzviy bog‘langan. Shuning uchun ham XYuSning xarajatlariga uning mohiyatini ifodalovchi quyidagicha ta’rif berish mumkin: foyda olish yoki