Ajdar daraxti

AJDAR DARAXTI Ajdar daraxti piyozdoshlar oilasiga mansub bo'lib, Kanar orollarida o'sadi. U dunyodagi eng uzoq-6000 yilgacha umr ko'radi. Ajdar daraxti tanasidagi smola haqida turlicha mulohazalar yuritiladi. Masalan, Kanar orollaridagi bir zamonlar odamlar yashagan g'orlar yaqinidan topilgan smola-"ajdar qoni" balzam sifatida ishlatilgan. Ajdar yillar o'tishi bilan eniga yo'g'onlashib boradi, uchi esa eniga nisbatan ingichkaroq ayri shoxlar hosil qiladi. Barglari shoxlarining uchida to'p-to'p bo'lib joylashib o'ziga hos manzara hosil qiladi. Ayrim turlarida-gi tananing yuqori qismida joylashgan yo'g'on va ayri shoxlar afsonalardagi ko'p boshli ajdarni eslatadi

Mashg’ulot

Mavzu:   Ikki bargli daraxt

Mashg’ulot  maqsadi:

Ta’limiy  maqsad: fanning  elementer  sohasiga oid, o’quv dasturlardan chetda qolib ketadigan mavzular haqida bilim berish. Ikki bargli daraxt haqida  ilmiy tushuncha berish.

Tarbiyaviy  maqsad:  o’quvchilarning aqliy tafakkurini oshirish, milliy dunyo          qarashini kengaytirish, ma’naviy yetukligini tarbiyalash, tabiatga , daraxtlarga bo’lgan  muhabbatlarini oshirish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarning fikrlash qobilyatini oshirish , fanga bo’lgan qiziqishini orttirish, zamonaviy texnika vositalarini o’rgatishga ko’nikma va malaka  hosil qilish.

                                  Kutilayotgan  natija.

O’quvchilar mashg’ulot yakunida quyidagilarni uddalashlari lozim:

1. 
   Mavzu bo’yicha bilimga ega bo’lishlari kerak .
   
2. 
   O”quvchilarning mustaqil ishlashga ,izlanuvchan bo’lishga o’rgatish.
   
3. 
   Olgan bilimlarini hayotda qo’llay bilish.
   

Didaktik asos:  Fanlararo bog’lanish hozirgi zamon fan- texnika yangiliklarini kundalik hayotdagi o’rniga asoslangan holda mavzuni tushuntirish.

Mashg’ulot turi:  og’zaki , yozma

Mashg’ulot jihozi:   Dunyoning g’royib daraxtlari kitobi,doska, o’quv filim.

                                            Mashg’ulotning borishi.

Tashkiliy qism:

1. 
   a) Navbatchi axboroti.                                                         
   
2. 
   b) Davomatni aniqlash.
   

s)O’quvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligi va ularning fikrlarini jamlash.

d)Fanga oid mushohadani  to’g’ri bayon qila olish.

Yangi  mashg’ulot bayoni:

Tabiatda tanasi yer betidan atigi 30 sm balandlikka ko’tarilib o’sadigan daraxtlar har qanday kishida qiziqish tug’diradi. Vilvichiya faqat ikkitagina barrg chiqarib ming yillar davomida o’sha barglarini tashlamasdan o’sadigan ajoyib pakana daraxt , u Afrikadagi deyarli yog’ingarchilik bo’lmaydigan Kalaxari va  Nomib kabi qaqragan sahrolarda dengizdan 50 km ichkarida yakka- yakka holda o’sadi. Velvichiya bir jinsli ikki uyli o’simlik. Velvichiyani bundan 100 yil muqaddam Janubiy Angolada  nemis olimi Fridrix  Belvich topgan va uni Londondagi botanika bog’I ga jo’natgan. Bu yerda sinchiklab o’rganilgandan so’ng botanic Djozef Xuker unga Belvichiya mirabilis deb nom  bergan.U shunchalik qattiqki ,ustidan  mix yurgizilsa  ham chiziq qoldirmqydi. Barglari  juda qalin va dag’al bo’ladi. U go’yo yupqa taxtadan qilingandek tuyiladi. Uning ildizi o’q ildiz.U namlikni okeandan tarqalgan  tumandan oladi.

Yangi mavzuni mustahkamlash:

• 
  Ikki bargli daraxtni nomi nima?
  
• 
  Uni qayyerdan kim tipgan?
  
• 
  Unga nima deb nom qo’ygan?
  
• 
  U bargini tokadimi?
  
• 
  U namlikni qayerdan oladi?
  

Mashg’ulotni yakunlash:

Uyga vazifa berish: mavzuni o’qib , yanq su daraxt haqida boshqa adabiyotlardan qo’shimcha ma’lumotlar topib kelish.

 

 

Mashg’ulot

Mavzu: Qarag’ayda o’sgan archa.

Mashg’ulot  maqsadi:

Ta’limiy  maqsad: fanning  elementer  sohasiga oid, o’quv dasturlardan chetda qolib ketadigan mavzular haqida bilim berish, tabiatga ,daraxtlarga bo’lgan qiziqishlarini oshirish.

Tarbiyaviy  maqsad:  o’quvchilarning aqliy tafakkurini oshirish, milliy dunyo qarashini kengaytirish, ma’naviy

yetukligini tarbiyalash,tabiatni sevishga va uni asrashga o’rgatish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarning fikrlash qobilyatini oshirish , fanga bo’lgan qiziqishini orttirish, zamonaviy texnika vositalarini o’rgatishga ko’nikma va malaka  hosil qilish.

     Kutilayotgan  natija.O’quvchilar mashg’ulot    yakunida quyidagilarni uddalashlari lozim:

4. 
   Mavzu bo’yicha bilimga ega bo’lishlari kerak .
   
5. 
   O’quvchilarning mustaqil ishlashga ,izlanuvchan bo’lishga o’rgatish.
   
6. 
   Olgan bilimlarini hayotda qo’llay bilish.
   

Didaktik asos:Fanlararo bog’lanish hozirgi zamon fan- texnika yangiliklarini kundalik hayotdagi o’rniga asoslangan

holda mavzuni tushuntirish.

Mashg’ulot turi: Og’zaki, yozma.

Mashg’ulot jihozi:    Dunyoning g’royib daraxtlari kitobi,doska, o’quv film.

Mashg’ulotning borishi.

1. 
   Tashkiliy qism:
   
2. 
   
   
3. 
   Davomatni aniqlash.
   
4. 
   O’quvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligi va ularning fikrlarini jamlash.
   
5. 
   Fanga oid mushohadani to’g’ri bayon qila olish.
   

Yangi  mashg’ulot bayoni

Riga shahridan 21 km masofadagi elgav shossesida olayin qarag’yini ko’rsatuvchi shartli belgi o’rnatilgan. Olayin qarag’ayi qanday fazilati bilan kishini o’ziga tortdi dersiz, albatta. Olimlar bunga tabiatning noyob daraxti deb nom berishgan. Yerdan uch metr balandlikda qaarag’y tanasida archa shohlaridan yoqa hosil bo’lgan. Mutahasislarning  fikricha bu o’z –o’zidan payvandlanib qolish hodisasi ekan. Qarag’ayga yonma- yon archa ham o’sgan. Bular egallagan joy atrofi ochiq bo’lishi tufayli , doim o’tib turadigan shamol yosh archani qo’shni qarag’ay tanasi tomon egib, qarag’ay tanasiga ishqalab turgan. Ishqalanish natijasida ikkalasini po’stlog’I shilinib , ularning tanasidagi tirik hujayralar bir- biri bilan birikib o’savergan. Oqibatda ,archaa qarag’ay hisobiga oziqlana boshlaydi.Vaqt o’tishi bilan archa shu ulangan joyning  pastidan kesib tashlangan.  Qarag’ayga  ulangan archa shoxlari  shu kunlarda qarag’ay tanasi hisobiga o’smoqda

Bu noyob daraxt davlat muhofazasiga  olingan.

Yangi mavzuni mustahkamlash:

1)Qarag’ayda o’sgan arsh Riga  shahridan necha km uzoqlikda joylashgan?

2)Qarag’ayni nomi nima ekan?

3) Qarag’ayda archa qanday paydo bo’lgan?

4) Bu daraxt muhofazaga olinganmi?

Mashg’ulotni yakunlash:

Uyga vazifa berish:  mavzuni o’qib , savollarga javob topib kelish,  test tuzish , qo’shimsha malumot to’plash.                                              

 

Mashg’ulot

Mavzu: Qog’oz daraxti

Mashg’ulot  maqsadi:

Ta’limiy  maqsad: fanning  elementer  sohasiga oid, o’quv dasturlardan chetda qolib ketadigan mavzular haqida bilim berish, Qog’oz daraxti haqida ilmiy  tushuncha  berish, daraxtlarga bo’lgan qiziqishlarini oshirish

Tarbiyaviy  maqsad:  o’quvchilarning aqliy tafakkurini oshirish, milliy dunyo qarashini kengaytirish, ma’naviy

yetukligini tarbiyalash: Ekalogik, estetik, iqtisodiy va gigienik  tarbiya  berish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarning fikrlash qobilyatini oshirish , fanga bo’lgan qiziqishini orttirish, zamonaviy texnika vositalarini o’rgatishga ko’nikma va malaka  hosil qilish.

     Kutilayotgan  natija.

O’quvchilar mashg’ulot yakunida quyidagilarni uddalashlari lozim:

1. 
   Mavzu bo’yicha bilimga ega bo’lishlari kerak .
   
2. 
   O’quvchilarning mustaqil ishlashga ,izlanuvchan bo’lishga o’rgatish.
   
3. 
   Olgan bilimlarini hayotda qo’llay bilish.
   

Didaktik asos: Fanlararo bog’lanish hozirgi zamon fan- texnika yangiliklarini kundalik hayotdagi o’rniga asoslangan   holda mavzuni tushuntirish.

Mashg’ulot turi:  og’zaki, yozma.

Mashg’ulot jihozi:    Dunyoning g’royib daraxtlari kitobi,doska, o’quv filim, qog’oz.

 Mashg’ulotning borishi.

Tashkiliy qism:

1. 
   Sajomlashish
   
2. 
   Davomatni aniqlash.
   
3. 
   O’quvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligi va ularning fikrlarini jamlash
   
4. 
   Fanga oid mushohadani to’g’ri bayon qila olish.
   

Yangi  mashg’ulot bayoni: 

Qog’oz  daraxti – tutdoshlarga mansub , bo;yi 16 metrga  etadigan manzarali o’simlik .  U aprel- may  oylarida gullab may- iyinda meva  beradi.  Asosiy  vatani Yaponiya , Xitoy, va Koreya.

Qog’oz  daraxti juda ham ziynatli  o’simlik. Unung to’pgullari barglari va shox- shabbalari  o’simlikka g’oyat ko’rkam manzara betib turadi. Barglari  yirik, tuhumsimon, qalin, yakka- yakka o’rnashgan. Gullagan vaqtda qog’oz daraxti qip- qizil gullarga burkanadi. Qog’oz daraxti Rossiyaning Yevropa qismida ,Qirimda , Kavkazning Qora dengiz sohillarida , Zakavkaze va O’rta Osiyoning januhan biy rayonlarida manzarali o’simlik sifatida o’stiriladi. Qog’oz  daraxti tuprpqqa uncha  talabchan emas, lekin shu bilan birga qurg’oqchilikka  ancha chidamli . Respublikamizning ko’pchilik shaharlarida bu o’simlik yaqindan boshlab manzarali daraxt sifatida ekila boshlandi. Toshkentda qog’oz daraxtining  to’rt tupi Chilonzor tumanining 163- makrab hovlisida juda yaxshi o’smoqda. Respublikamizning barcha shaharlarida bu daraxtni ko’paytirish va manzarali o’simlik sifatida madaniyat va istirohat bog’lariga, binolarning atroflariga hamda kosha chetlariga ekish mumkin. Xitoy va Yaponiyada qog’oz daraxtining yosh shohchalari  po’stlog’idan eng sifatli qog’oz tayyorlanadi. Shuning uchun ham bu daraxtni  “Qog’oz daraxti” deb ataladi. Uning yog’ochlik qismidan esa yog’ochsozlikda turli maqsadlarda foydaliniladi

Yangi mavzuni mustahkamlash:

1. 
   Qog’oz daraxti ning bo’yi qancha?
   
2. 
   Qog’oz daraxti ning vatani qayer?
   
3. 
   U qachon gullaydi?
   
4. 
   U qaysi maktab hovlisida o’stirilmaqda?
   
5. 
   Inson hayotida qog’ozning qanday ahamiyati bor?
   
6. 
   Bizning yurtimizda ham qog’oz ishlab chiqariladimi?
   
7. 
   Qaysi o’simliklardan qog’oz olinadi?
   
8. 
   Qanday qog’oz turlarini bilasiz?
   

Mashg’ulotni yakunlash: Uyga vazifa berish:  mavzuni o’qibo’rganish, qog’oz haqida yana  malumot to’plash .