Ajiniez nomidagi nukus davlat pedagogik instituti tarix fakul
Download 0.83 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2-asosiy savol
- Identiv ukuv maksadlari
- 3-asosiy savol
- Foydalanilgan adabiyotlar
- 3 MAVZU: HINDISTON 1918-1945 YILLARDA REJA
|
Nazorat topshiriklari: 1.
Asrimizning 20 - yillarida Xitoy kanday davlat edi? 2.
Dastlabki Sun` Yatsen tomonidan 1912 yilda asos solingan Gomindan partiyasi kimlar manfaatini ifodalar edi? 3.
2-asosiy savol: Sun` Yatsen boshlik Guanchjou xukumati va yagona frontning tashkil topishi. MAKSAD: Sun` Yatsen boshlik Guanchjou xukumatining tashkil topishi, uning axamiyati va olib borgan siyosatini yoritib berish, 1931 yil sentyabrda Yapon militaristlarining mamlakatning shimoliy-sharkiy kismiga bostirib kirishi va yagona antiyapon frontining tashkil topishini suzlab berish va talabalar dikkatiga etkazish.
1.
Guanchjou xukumatini tashkil topish shart-sharoitlarini bayon kiladi. 2.
Sun` Yatsen olib borgan siyosat moxiyatini tushuntirib beradi 3.
Yagona antiyapon frontini tuzishdan maksad nimalardan iborat ekanligini anglaydi.
1924 yilda gomin`danning 1 s`ezdi bulib utdi, uning ishida kommunistlar xam katnashdilar. Kominternnng tavsiyasiga kura, kommunistlar yakka-yakka tartibda gomin`danga kirardilar (bunda ularning XKp ga goyaviy tashkiliy mansubligi 10 saklanib kolardi) . Sodir bulgan uzgarishlar natijasida gomin`dan ishchilar mayda va urta dexkonlar, shuningdek yirik burjuaziya bir kismi blokining ommaviy partiyasiga aylana boshladi. XKP bilan gomin`danning yakinlashuvi yagona antiimperalistik frontiningn tuzilishiga olib keldi, bu frontga xitoy jamiyatidagi deyarli barcha sinflar va sotsial tabakalar jalb kilindi. Bu xol revolyutsion xarakatning yuklasalishiga yordam berdi. Kommunistlarning gomin`danga kirishi va yagona frontning tashkil topishi XKP faoliyatining kengayishiga kudratli omil bulib xizmat kildi. Birok usha vaktda 1 ming kishidan kamrok a`zoga ega bulgan esh kompartiyaga gomin`dan bilan xamkorlik kilishga karshi chikkan "sul" elementlardan tashkari unglar, opportunistik elementlar xam kirdilar, ular gomin`danga nixoyatda yon berdilar. Gomin`danning kupgina liderlari XKPga dushmanlik bilan karar va ommaviy revolyutsion-ozodlik xarakatining avj olishini istamas edilar. Ayni bir vaktda Sun` Yatsen xalk kurashining tobora e`tikodlirok tarafdori bulib koldi. Gomin`danning 1 s`ezdida V.I. Leninning vafoti xakida axborot bilan suzga chikkan Sun` Yatsen shu narsani aytdiki, Ulug oktyabrining muvaffakiyatlariga "rus revolyutsiyasining yulboshchisi Lenin olib borga fidokorona kurash tufayli, uning erishildi". Sun` Yatsen bunday deb ogoxlantirdi: "Agar biz Rossiyadan urganmas ekanmiz, partiyamizning bundan keyingi revolyutsion kurashi natijasiz bulib koldi". Sun` Yatsen 1925 yilning 12 martida ulimi oldidan gomin`dan raxbarlariga vasiyatni, Sovet ittifokiga maktubni aytib yozdirdi. Birinchi xujat imperalizmga karshi xalk kurashining zarurligi xakida, ikkinchi xujjat esa SSR bilan ittifok tuzishning Xitoy uchun axamiyati tugrisida edi. Chet el imperalistlarining Xitoy reaktsionlari yordamida Guanchjoydagi xukumatni agdarib tashlashga urinishlari maglubiyatga uchradi. SSSR mexnatkashlari tashabbusi bilan butun dunyoda "Xitoydan kuling tort" degan shior ostida Xitoy xalkini ximoya kilishga karatilgan ommaviy xarakat boshlanib ketdi. 1925 yilning baxorida yapon, ingliz va amerika imperalistlari Xitoyning bir kancha shaxarlaridagi ishchilar va studentlar chikishlarini, bostirish uchun kurol ishlatdilar. Bunga javoban Shanxay va boshka sanoat markazlarini antiimperalistik namoyishlar va ish tashlashlar kamrab oldi. 1925 yilining iyulida Guanchjoudagi xukumat uzini Xitoy respublikasining milliy xukumati deb, e`lon kildi. Uning xokimiyati tezda mamlakat janubidagi boshka viloyatlarga xam tarkaldi. Shimolda xam milliy-ozodlik xarakati avj olib ketdi. 1926 yilning yozida kariyb 100 ming jangchi va komandirlardan iborat XRA Shimolga yurish boshladi, revolyutsiyaning yangi planini V.K. Blyuxer boshlik sovet mutaxassislari ishlab chikkan edilar. Yurishning maksadi Xitoyni milliy jixatdan birlashtirish, turli feodal militaristik tudalarni tugatish, Xitoydagi noteng shartnomalari bekor kilish va imperalistik zuravonlikni tugatish uchun kurashishdan iborat edi. 1926 yilning sentyabrida XRA Xitoyning muxim suv arteriyasi bulgan Yantszi daryosiga chikdi va tezda yirik sanoat va ma`muriy markaz - Uxanni egalladi. Sungra u erga milliy xukumat kuchib keldi. 11 Markaziy va Shimoliy Xitoyning kupgina shaxarlari va kishlok joylarida militaristlarga va chet el imperalistlariga karshi boshlanib ketgan xalk kuzgolonlari XRAning shimolga tomon siljib borishiga erdam berdi. 1927 yilning martida uzok davom etgan kurolli kurashdan keyin kuzgolon kutargan ishchilar Shanxayni egalladilar. Nazorat topshiriklari: 1.
Xitoyda 1912 yilda vujudga kelgan Guanchjou xukumatini dastlabki asosiy vazifalarini aniklang? 2.
3.
Yagona antiyapon frontining tuzishdan maksad nimalardan iborat edi? 3-asosiy savol: Yaponiya agressiyasining vujudga kelishi.
oylaridagi agressiyasining boshlanishi va bu agressiyasining II jaxon urushi oxiriga saklanib kolish sabablari xakida suzlab berish.
1.
2. Yapon militaristlarini Xitoy agressiyasini boshlanishi davrini aniklash. 3. II jaxon urushi arafasida va uni davomida Xitoyda yapon boskinchiligi va uning okibatlarini ochib beradi.
Gomin`danchilarning reaktsion siyosati Xitoyni
zaiflashtirib, uni
imperalistlarning oson uljsiga aylantirib kuydi. 1931 yilning sentyabrida yapon militaristlari mamlakatning shimoliy-sharkiy kismi bulib, u erda butunlay agressorlarga buysungan kugirchok rejimi urnatilgan edi. Boshka imperalistik davlatlar Yaponiyaga jiddiy karshilik kursatmadilar, chunki ning SSRga karshi kurashda Xitoyning xalkaro mavkeini mustaxkamlash uchun SSSR 1932 yil dekabrida Xitoy bilan diplomatiya munosabatlarini kayta tikladi, xitoy militaristlarning antisovet xarakatlari tufayli bu munosabatlar 1929 yilda uzilgan edi.
1932 yilning yanvarida yapon militaristlari Shanxayni bosib olishga urinib kurdilar. Chan Kayshining buyrugiga karamasdan, gomin`dan armiyasining u erda turgan kismlari shaxarni ximoya kilishga otlangan Shanxay axolsini kullab- kuvvatladilar. Yaponlarning Shanxayga xujumining barbod bulishi axolining keng katlamlari orasida vatanparvarlik kayfiyatlarini usib borayotganidan dalolat beradi. Kizil Armiyaning kaxramonona karshilk kursatishiga karamay, gomin`dan kushinari asosiy revolyutsion rayonlarni bosib olishga va u erda kolgan sovet xokimiyatini tugatishga muvaffak buldilar. Chju Je kumondonlik kilgan Kizil armiyaning asosiy kuchlari kurshovni yorib utib, 1939 yilning oktyabrida mamlakatning shimoli-garbiy kismiga yurish boshlashga muvaffak buldilar. Shimoli-garbga tomn ilgarilab borish jarayonida mao Tszedunning talabi bilan 1935 yilning yanvarida Tszun`ida XKP Markaziy Komiteti Siyosiy 12 byurosining kengaytirilgan kengashi bulib utdi. Kengash shaxsiy uzgarishlarni amalga oshirdi. Xususan, Mao Tszedun XKP Markaziy Komiteti seretariati sostaviga kiritildi. Bu xol uning partiya raxbarligidagi mavkeini yanada mustaxkamladi. Shimoliy-garbiy yurish 1936yilning noyabriga kadar davom etdi. Yurish vaktida Kizir Armiya jangchilari va komandirlarining anchagina kismidan ajralib koldi. Kizil Armiya kismlari 12 ming km dan ortikrok masofani bosib utib, Shen`si, Gan`su va Ninsya viloyatlari chegarasida mustaxkamlanib oldilar, bu erda ularning kelishiga kadar dexkonlar kuzgoloni muvaffakiyatli utgan va sovet rayonlari tashkil etilgan edi. Shu tarika vujudga keltirilgan Shen`si - Gan`su - Ninsya chegara rayoni, shuningdek Xitoyning Aloxida rayoni deb ataluvchi bu rayon Xitoy revolyutsiyasining asosiy bazasi va yaponlar agressiyasiga karshi kurashda asosiy revolyutsion uchok bulib koldi.
1.
Gomin`danchilar reaktsion siyosatini vujudga kelishini sharxlab bering?. 2.
Xitoyga agressiya yillarini va uni okibatlarini gapirib bering?. 3.
II jaxon urushi davrida Xitoy xalkining olib borgan kurashiga baxo bering? Foydalanilgan adabiyotlar: 1.
V.Furaev. Eng yangi tarix T.,1993 y. 1917-39y. 2.
Siyosiy partiyalar. Ma`lumotnoma .M.-1968. 3.
A. Chakovskiy, Galaba siyosiy ocherk. M -1991. 4.
V.Mal`kov , F. Ruzvel`t. Problemi vnutrennoy politiki i diplomatii. 5.
G.K. Jukov. Vospominaniya i razmishlenie . M.-1985. 6.
Entsiklopediya. 2 kism Moskva 1990 13
REJA: 1.
1918 -1920 yillarda Angliyaning Hindistonga nisbatan tutgan siyosati. 2.
Jahon iqtisodiy inqirozi yillarida Hindiston. 3.
II – jahon urushi arafasida Hindiston. 4.
AQSHning Osiyoga ya’ni Hindistonga nisbatan tutgan siyosati FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. Vsemirnaya istoriya v 10 tom. M., 1961-1965gg 8-10 2.
3.
Aktualno'e problemo' noveyshey istorii M., 1991 4.
Dementyev I.P., Patrushev A.I. Istoricheskaya nauka v XX veke. Istoriografiya istorii novogo i noveyshego vremeni stran Yevropo' i Amerik Izd- vo. «Prostor» M., 2002 g 5.
1945-2000 Izd-vo «Prostor» M., 2002 g 6.
Ponomaryov M.V., Smirnova S.YU. Novaya i noveyshaya istoriya stran Yevropo' i Ameriki V 3-x chastyax 2 chast 2-3 M., izd-vo «Vlados» M., 2000 g 7.
Rodriges A.M. Noveyshaya istoriya zarubejno'x stran XX vek. Izd-vo «Vlados» M., 2001 g 8.
i Ameriki XX v. V 3-x.2 «Vlados» M., 2001 g 9.
Derevyanko A.P., Shabelnikova N.A. Istoriya Rossii s drevneyshix vremen do nachala XXI v. Izd-vo «KnoRus» M., 2002 g 10.
Izd-vo «Infra -M» M., 2002 g 11.
Xidoyatov G.A. Vsemirnaya istoriya (1914-1945) CH-1 Uchebnik dlya X klassov T., 1999 g 12.
Xidoyatov G.A.,. Gulomov X.G. Vsemirnaya istoriya. Noveyshiy period Yevropa i SSHA posle vtoroy mirovoy voyno' (1945-1999) Uchebnoye posobiye dlya studentov R.U.T., 1999 Hindiston – Osiyoning janubidagi davlat. Aholisi hindlar, telegular, maratxlar, bengallar, tamillar, gujaratlar, kannoralar va boshqalar. Poytaxti – Dexli. Davlat tili – xind tili, ingliz tili. Axolisining 83 foizi induizm. 11 foizi islom dini, 2,6 foizi xristanlikka, 1,9 foizi sikxizm, 0,7 foizi buddizmga e'tiqod qiladi. Qariyb 200 yil davomida Xindiston ingliz mustamlakachilari zulmi ostida xind xalqi qattiq olib bordi. 1900 yillar boshlarida, ya'ni 1-jaxon urushi arafasida Xindistonning odam va mexnat resurslaridan Angliya keng foydalandi. Yaqin Shark, Afrika va Fransiyaga karshi urushga xind soldatlaridan millionlab soldatlar armiyaga olindi. Yarim milliondan ziyod xindilar urush davrida turli ishlarni amalga oshirishga jalb etildi.
14 Angliya xukumati xarbiy zayomlar chiqarib uni xind axolisiga sotdi. Inglizlar Xindistondan paxta maxsulotlaridan, o'q dori, sovuq qurollar olib ketilardi. Xindistondan olib ketilgan xarbiy qurollar xisobidan narx-navo oshib ketdi, natijada qog'oz pullar qadrsizlanib qoldi. Urush yillarida Xindiston maxsulotlariga ehtiyoj ortdi. Ingliz to'qimachiligi xind maxsulotlari xisobidan bozor va armiyani ta'minlab turdi. Ayni paytda ingliz hukumati xind bozorini Yaponiya va AKSH egallashi xavfi ostida qoldi. Shuning uchun Xindistonga kiritilayotgan va chetga chiqayotgan maxsulotlarga davlat poshlinasi oshirildi. Keyinchalik esa katta import mahsulotlari olib kelish qisqarib, to'qimachilik maxsulotlari olib kelish qisqarib, to'qimachilik mahsulotlari 2 barobarga kamayib, bu atigi 40 foizni tashkil etdi. Fabrikalarda asosiy ishchi kuchi bo'lgan xindilar axvoli og'irlasha boradi. Ishchilar sinfi ahvoli urushdan oldingiga nisbatan ancha og'irlashdi, berilayotgan maosh uy-joy uchun va faqat ozgina nongagina yetardi. 1918 yilda Xindistonda ekin bo'lmay, ochlik yuz berdi. Shu yili gripning og'ir formali epidemiyasi tarqalib, 12 million kishi xalok bo'ldi. Urush yillarida xind burjuaziyasi ingliz hukumatining vazifalariga ishonib ya'ni 1917 yildan boshlab Xindistonga o'z-o'zini boshqarish huquqi beriladi, degan so'zlariga ishonib yashadi va ingliz hukumatini qo'llab xarbiy rejimni kuchaytirdi. Natijada xind milliy kongressi urushga va armiyaga soldat yig'ish hamda ingliz harbiy zayomlarini sotishga ko'maklashdi. 1981 yilda Xindistonni Qonun chiqaruvchi kengashi Xindistonni harbiy himoyasi va Angliya tomonidan tortib olingan xind tovarlarini, xarbiy zayomlarini Angliyaga qaytarish masalasi ko'rildi. 1918 yil Fransiya frontlarida jang qilgan soldatlar Xindistonga qaytarildi, hamda Turkiyada, Misrdagi soldatlar mamlakatiga qaytdi. Xatto ayrim xind bo'linmalari Sovetlarga karshi Zakavkazye va Turkmanistonda jang kilishdi. Oktabr inqilobidan so'ng 1918-1922 yillarda Xindistonda ham xarbiy chiqishlar yuz berib, birinchi kommunistik guruhlar tuzildi. Antiimperialistik harakat 1918 yilda yuz berib ular urush tugashi munosabati bilan qisqargan zavod va fabrikalar ishchilarini qayta ishga olish, ularning haqini ko'paytirish masalasini ko'tarib chiqishdi. 1918-1919 yillarda yuz bergan stachkalar Axmadobod, Kalkutta, Madrasa shaharlarida keng tus oldi. Stachkaga 1918 yil Madrasada tuzilgan kasaba sayuz tashkilotlari rahbarlik qildilar. Xindilarning bunday xarakatiga qarshi 1919 yil martida ajdarxo kabi qonun qabul qilgan ingliz hukumati bu qonunni Rouletta deb atadi. Bu favqulotda qonun shundan iborat ediki, hukumatga qarshi kayfiyatda deb gumon qilingan shahslar sudda hech advakatsiz jazoga tortilishlari lozim edi. Rouletta qonunining qabul qilinishi keng xalq ommasining noroziligiga sabab bo'ldi. Milliy kongress lideri Gandi tashabbusi bilan 1919 yil boshida Bixar, Kalkutta, Panjob, Madrasa provinsiyalarida ish tashlash, savdo va o'qishni to'xtatish uchun ommaviy miting bo'ldi. Xarakatga ishchilar, xizmatchilar, studentlar, kichik savdogar va xunarmandlar, Xindistondagi mavjud barcha dinlar vakillari, musulmonlar, induistlar, xristianlar ishtirok etdilar. Mustaqillikni qo'llagan afg'onlar ham o'z hududi hisoblangan Pushtinistonga mustakillik berishni Angliyadan suradilar. Panjob musulmonlari va Shimoliy - G'arbiy Xindiston 15 chegaralaridagi musulmonlar ular harakatini qullab-kuvvatladilar.1919 yil 10 aprelda Panjob viloyatidan Amritsar degan joyda munozaralar boshlandi. Shu kuni hukumatga karshi xarakatda ayblangan milliy ozodlik xarakati vakillari Doktor Kichlu va Doktor Satyapalalar kulga olindi. 13 aprelda Jalianvalo Bod maydonida katta miting bo'lib o'tadi. Unda 20 mingdan ziyod kishi qatnashadi. Ingliz armiyasi ularni o'qqa tutadi, natijada maydon murdalar va yaradorlardan to'lib ketadi. Amritsarida xarbiy rejim e'lon qilinadi, odamlar uylaridan chikib yaradorlarga yordam bera olmadilar. Maxor viloyatida boshlangan xarakat 18 aprelgacha davom etadi. Xind milliy kongressi xarakatini 1885 yildan Janubiy Afrikada Xindilar xaq xuquqi uchun kurashib kelayotgan M.Gandi boshqara boshlaydi. U 1915 yilda Xindistonga kaytadi. Ingliz xukumati xindilarga xuquqlar berilishini talab etdi. 1919 yil britan parlamenti Xindistonni boshqarish uchun qonun qabul qildi. Bir foiz odamlar provinsiyalarda o'z xuquqlari uchun saylovda qatnashish hukukini oldi. 1920 yil dekabrida Nagpur shahrida Milliy Kongressning navbatdagi sessiyasi ish boshladi. 1920-1921 yillardagi iktisodiy inkirozi kup mamlakatlarni, jumladan, Xindistonga xam kattik ta'sir kiladi. Yirik to'qimachilik korxonalari to'xtab qoldi. 1920 yil yanvarda Bombeyda to'qimachilarning ish tashlashi bo'lib 20000 kishidan ziyod katnashdi. 1923 yilda Xindistonda antiimperialistlik xarakat ancha susayadi Ingliz hukumati bu xarakat katnashchilarining kupchiligini kamokka oldi. 1923 yil induiz va musulmon dini urtasida nizo kelib chikdi. Kuplab musulmonlar Milliy kongressdan chikadilar. Ular ichida hammani induizm diniga kirishini surovchilar chikib koldilar. 1923-1927 yillarda Xindistonda kapitalizm tarakkiysi davom eta boshladi. Fabrikalar soni 1,5 barovariga oshdi. Ular ishlovchilar soni 1,5 millionga oshdi. Boshkaruv agentligi faoliyati kuchaytirildi. Ingliz kompaniyalarining va xind firmalarining boshkarishini yangi yo'llari ishlab chikildi. Ularsiz sanoatchilarning Angliyadan uskuna va kredit ola olmasdi. Shuning uchun bu narsaga rozi bo'ldilar. Urush yillarida xind tukimachilik maxsulotlarini chetga chikarish ancha tushib koldi. Iktisodiy krizisdan keyin mehnat shartlari yanada ogirlashdi. 1923-1927 yillarda stachkalar harakati ancha kuchayib bordi. 1923 yil Axmadobod tukimachi ishchilarining yirik ish tashlash bo'lib utdi. 1924 yilda 160000 kishi kurashdi. 1925 yil 152000 bombeylik ishchilari 3 oy ish tashlash kildilar. Shunga uxshash yirik ish tashlashlar Xindiston temir yo'llarida ham bo'lib o'tdi. Xind knyazliklariga ham yoyildi. Maysur va Indor knyazliklari stachkalar markaziga aylandi. Bu xarakatga Muzaffar Axmad va Dangellar boshchilik kildilar. 1926 yil oxirida Xindistonda 200 dan ziyod kasaba sayuzlari bulib, ulardan 300 mingdan ziyod a'zosi mavjud edi. 1927 yil noyabrida ingliz hukumati Xindistonni bundan keyingi ishini boshkaruvchi maxsus komissiya tuzadi. Bu komissiya tarkibiga kontvatorlar, liberallar va leyboristlar partiyalari vakillari bor edilar. Uning boshlig'i ham liberallar partiyasi vakili Saymon tayinlangan edi. 1928 yil fevralida Saymon komissiyasi Bombeyda bo'ladi. Xalozilik namoyishi bilan kutib oldi. 1928 yilda xind proletariatining katta chikishi bo'ladi, bu umumbombey tukimachilarining chikishiga aylandi. 150000 Bombey tukimachilari 1928 yil 26 16 aprelda ish tashlaydilar. Bombeydagi ish tashlashlar 6 oy davom etdi. Unda jami bo'lib 21 million ishchi soat yukotildi. Bombey zabastovkasi 1928 yilda xalkaro ishchilar xarakatiga turtki buladi. Kuplab jumladan Lomkajir ishchilari Angliyada ish tashladilar. 1928 yilda ishchilar xarakati kuplab sanoat rayonlariga yoyildi. Dexkonlar xarakati bu xarakatni kengaytirdi. Olloxobod okrugida soliqlar 50 foizga oshirilganiga karshi xarakat avj oldirildi. Mamlakatda vise kirol Irvin bilan grajdan xukuklarini ximoya kiluvchi Gandi boshchiligidagi kompaniyaning uchrashuvlari bulib utdi. Unda Dexli pakti imzolandi. 1931 yilda Karachi Pokiston 2-navbatdagi sessiyasi chakiriladi. Ishchi dexkonlar Dexli paktining kabul kilinishini xukumatimiz unga xayrixoxligini «aylana ston» atrofida imperializmning navbatdagi konferensiyasida baxo berdilar. 1931 yil yozida Londonda «aylana stol» konferensiyasi ochildi. Unda Xindistonning turli gurux va partiya vakillari ishtirok etdilar. Konferensiyada Milliy kongress vakili Gandi xam bor edi. Konferensiyada ingliz imperialistlari Xindistondagi musulmon va industlar urtasidagi nozoni kuchaytirishga xarakat kildilar. Gandining urunishlari bexuda ketdi. 1931 yil dekabrida Gandi tushundiki, bu urunishlar befoyda. Gandi va Xindiston ishchi kumitasi inson xukuklarini ximoya kiluvchi 2-navbatdagi sessiyani chakirmokchi bulgan paytda ular va Gandi kamokka olindi. Gandi kamokda turib ochlik e'lon kildi. Bundan Hind xalqi to'lqinlanib, norozilik kuchaydi. 1931 yil iyulida Umumxindiston kasaba uyushmalarining s'yezdi bulib, unda kasaba uyushmalarining Qizil kongressi tuzildi. 1933 yil yanvarida Muzaffar Ahmad ishi sudda ko'rilib, unga o'lim jazosi beriladi. Qolganlari esa qattiq rejimli qatorga surgunga jo'natiladi. Bu esa Hindistonda ham Angliyada ham hattoki, boshqa mamlakatlarda ham norozilik xarakatini kuchaytirib yubordi. Hatto ular ishi bo'yicha maxsus komitetlar tuzilib, uning teppasida Javoxarlal Neru turdi. Norozilik harakati ingliz hukumatidan Muzaffar Ahmadni ozod etilishini so'radi. naTijada Muzaffar Axmad va uning safdoshlari qamoqdan chiqarildi. Ular ozod etilgan Komunistik partiyaning vaqtinchalik Markaziy komiteti tuzildi. 1933 yildan uning 200 ming a'zosi bor edi. Shu yillar Kommunistik partiya Kominteriga qabul qilindi. Shu yillarda dehqonlar harakati ham keng avj olib ketdi. Natijada Madras, Andra, Vixar knyazliklariga keng yoyildi. Birinchi dehqonchilik ittifoqi «Kisan sabxa» tuzildi. Ular urushayotgan ishchilarni oziq-ovqat bilan ta'minlab turish va soliqlarni qisqartirishni maqsad qilib
olgan edilar.
Shimoliy-G'arbiy provinsiyalarda ayniqsa, chegaralarda soliqlarni to'lashdan bosh tortadilar. 1932 yilda Jammu va Kashmir vodiylarining eng yaxshi yerlari maxaradja va feodallar tomonidan olinshiga qarshi norozilik kelib chiqadi. Kashmir milliy burjuaziyasi Kashmir musulmonlar Konferensiyasini chaqiradi. Kashmir mehnatkashlariga maktabda kashmir tilida o'qish, o'qitish ta'qiqlanadi. Javoxarlal Neru – Hindiston milliy kongressi partiya liderlaridan biri, shu partiya
tashkilotchilaridan biri.
U ingiliz
mustamlakachilariga qarshi
kurashganlardan biri, keyinchalik bosh vazir o'rinbosari va Hindiston vise qiroli bo'lib ishladi. 1947 yil avgustdan 27 may 1964 yilgacha bosh vazir lavozimida 17 ishladi. Neru vafotidan so'ng Lal Baxodur Shastri uning ishini davom ettirdi. Xindiston xalqi ingliz mustamlakachilarining konli siyosatini xech kachon unutmaydi. Dehlidagi faxrli o'rinlardan biriga ingliz kiroli Georgning haykali urnatildi. Xind xukumati olib tashlashni xayoliga ham keltirmasdi. Keng xalk ommasi Xindistonni Britan imperiyasi tarkibidagi emas, balki mustakil Respublika bulishini talab kildilar. 1949 yil 26 noyabrdagi umum yigilish Xindistonning yangi konstitusiyasini kabul kildi. 1950 yil 26 yanvarda konstitutsiya kuchga kirdi. Mustamlakachilik tuzumidan ozod bo'lgan Xindiston juda kolok iktisodga ega edi. Siyosiy mustakillikka ega bulgandan keyin Xindiston agrar masalani xal etishga kirishdi. Kup dehonlar yerlarni ijaraga ola boshlashdi. 50 % aholi yersiz edi. Deyarli hamma joylarda dehkonlar pomeshchiklardan yerni katta pul evaziga ola boshladi. 1952-1956 yillarda 1-5 yillik reja kabul kilinib, bu rejada xalk xujaligini tiklash va indistrlashtirish muammolari kutarilgan edi. Ishlab chikarishda xalk xujalik maxsulotlari 3,2 %dan 7 % gacha oshdi. Hindistonda yuz berayotgan milliy ozodlik harakatiga liberal pomeshchiklar va milliy burjuaziya partiyasi-Hindiston milliy kongressi asosiy rol uynadi. U Xindiston milliy kongressi 1985 yili tuzilgan va 1947 yilgacha bir kancha milliy partiyalar bilan birlashdi. Partiyaning tashkilotchilaridan biri olim Maxatma Gandi edi. 1942-1944 yillarda Gandi sinfiy kurash kompaniyasida ishtirok etgani uchun partiyaning boshka liderlari katori kamokda utirdi. Gandi 30 yanvar 1948 yilda fashistik tashkilot a'zosi tomonidan uldirildi. Mustamlakachilikka karshi kurashga xind xarbiylari faol ishtirok etishdi. 1946 yil fevralida xarbiy dengiz flotida matroslarning norozilik kurashi boshlandi. Unda 20 ming matros Bombey portida turgan 20 ta xarbiy kemani egallab, ichiga kirib oldi. Xarakat kengayib Karachi va Madras portlarigacha yoyildi. Mamlakatda vaziyat yanada og'irlashdi, vaziyatni og'irlashayotganini kurgan Angliya mamlakatdagi ikki din ya'ni xind va musulmon dini o'rtasida nizo keltirib chikardi. Bu vokea Panjobda konli tuknashuvlarga sabab buldi. Mamlakatda yuz bergan bu axvoldan sung Angliya Xindistondan chikib ketishi uchun bir yil mobaynida muzokaralar utkazib 1947 yil fevralda Deklarasiya kabul kildi. 1947 yil 3-iyulda Xindistondagi eng nufuzli siyosiy partiya konun loyixasini ya'ni «Xindiston hukumatini boshkarish Akti»ni kabul kildi.
|
