Akademik intizom vazifalari

3. Qutbiy mintaqa
3.1. Arktika zona tuproqlari
5.3.2. Yaylov-kashtan tuproqlari
Yaylov-kashtan tuproqlari dashtlardagi likopchasimon chuqurliklarda ,tepaliklararo vodiylarda, tekislik va chuqurliklarda uchraydi. Sho’rtoblangan tuproqlar bilan birgalikda ular tuproq qatlamining murakkab kompleksini yuzaga keltiradi.. atrofdagi hududlarda bahorgi yog’ingarchilik natijasida yuzaga kelgan qo’shimcha namlik yaylov-dasht zonalaridagi o’simlik olamine o’sishiga ijobiy ta’sir o’tkazadi. Bu yerda odatda bug’doy o’ti, o’roqsimon beda kabilarni uchratish mumkin. Yaylov-kashtan tuproqlarida gumusning to’planishi uchun qulay sharoitlar mavjud,shuningdek, tuproq qatlamini tuzsizlantirish va tuzlantirish jarayonini rivojlantirish uchun ham qulay. Namlantirish sharoitlari yuqori bo’lgan Chuqurroq va kengroq chuqurliklarda ..
Yaylov-kashtan tuproqlari profilida kashtan tuproqlaridagi kabi genetic gorizontlar mavjud bo’lib, Ad, gumusli-akkumulyativ A, o’tuvchi B1, gumus chiziqlari gorizonti B2, karbonatli Br va tuproq hosil qiluvchi tur C.
Yaylov-kashtan tuproqlari gumusli gorizontning yuqori quvvati (45-55sm)xarakterlanadi va kashtan tuproqlariga qaraganda ozuqa moddalari bilanto’yinganlik darajasi yuqori.yaylov-kashtan loyli tuproqlarining assimilyatsiya qobilyati -30-40mekv/100g ni tashkil etadi.
Kashtan tuproqlari kabi yaylov kashtan tuproqlari ham jinslarga bo’linadi: 1) oddiy-barcha podtplarda ajralib truradi.2)sho’rtoblangan-tuproq qatlamida EKO natriydan3%dan -5% gacha mavjud. 3)sho’rlangan-profil tarkibida tez eriydigan tuzlar mavjud: sodli sho’rlangan-0,15 dab 0.6% gacha,0.2-1%gacha-xlorodli va 0.3 dan 2% gacha -sulfatli;4)solodlangan-bu tuproqdagi strukturaviy g’ovaklari oq rangli kremniy kukuni bilan qoplangan.; 5) karbonatli-karbonatli turlarda shakllangan va yuqori qismi qaynaydigan; 6) to’liq rivojlanmagan- shakllanmagan tuproq profilli.
Tuproq jinslari umumlashgan ko’rinishda ham mavjud. Qo’shimcha tarzda yaylov-kashtan gleylashgan tuproqlari ajratib ko’rsatiladi.
Yaylov-kashtan tuproqlarini turlarga ajratishda ularning gumusli gorizonti (A+B1) ning quvvati, gumusning miqdori,sho’rlanganlik darajasi,karbonat miqdori va gleylanganligi:kuchli (A+B 50 smdan ko’p)o’rtacha kuchli (30-50 sm) kuchsiz(20-30sm) qisqarhan (20smdan kam) darajasiga e’tibor beriladi.
Sho’rtoblanganlik darajasiga qarab ularni :
Sho’rtoblangan -3% dan kam
Kuchsiz sho’rtoblangan 3dan 5 %gacha
O’rtacha sho’rtoblangan 5 dan 10 %gacha va kuchli sho’rtoblangan 10 dan 15% gacha
Turlariga ajratiladi.
Tuproq xilma xilligini yuqori gorizontning granulometric tarkibiga ko’ra ajratilsa,razryadlari esa ona jinslar tarkibiga ko’ra.
Sho’rtoblangan va suvda eruvchi tuzlarning mavjud emasligida bu tuproqlar kashtan tuproqlariga nisbatan yuqori unumdorlikka ega.
Kashtan tuproqlari potensial unumdor hisoblanadi, SNG davlarida to’q-kashtan tuprog;I 53% ni tashkil etadi.yorqin kashtan tuproqlarida ekin ekish sug’orishsiz befoyda.sho’rtoblangan tuproqlarda gipslash zarur va mineral o’g’itlashdan fiziologik kislotali usuli samarali hisoblanadi.