Akademiyasining A. S. Pushkin nomidagi Til va adabiyot instituti tomonidan tayyorlangan va O‘zbekiston fa nashriyoti tomonidan amalga oshirilgan edi
LOJUVARDDIN RANGYe KO‘RMAGAN KO‘KIN TUZMAGU UL KO‘KTA RANGYe
Download 2.51 Mb. Pdf ko'rish
|
|
39 LOJUVARDDIN RANGYe KO‘RMAGAN KO‘KIN TUZMAGU UL KO‘KTA RANGYe KO‘RGUZMAK
Shohi sipehrqadr Abobakr ul shahe Kim, ko‘k ravoqi dargahi qadrig‘a toq erur.
Bu charxi lojuvard uza xurshid, go‘yiyo Ko‘kbo‘z takovarig‘a muzahhab janoq erur.
Bir pora lojuvard sari go‘yiy angladi Kim, bu zaifi xastag‘a ko‘p ishtiyoq erur.
Hukm etti bir qulig‘aki, taslim aylasun, Go‘yo vusuli ul kishi ollinda shoq erur.
Yerdin desa qazib chiqaray, yer erur qatiq, Ko‘k konidin desaki, olay, ko‘k yiroq erur. 40 KUCh BILA KULGUDIN YIROQ SOVUQLUQQA YoVUG‘ROQ, VALYe KUCh BILA YIG‘LAMOQ ERUR ANDIN SOVUG‘ROQ
Hikmat ahli ollida sovuq sifat yo‘q kimsada Subhi kozibdek mahalsiz aylagon kulgu kebi.
Lek mundin ko‘p sovuqdur ashk to‘kmak zo‘r ila Day yelida qatra-qatra muz tomizg‘an su kebi. 41 ANONIYaT UYIN BUZMOQ BOBIDAKIM, FANO ZOVIYaSIN TUZMAKDUR VA O‘ZIN KAM QILMOQDA O‘ZIN KO‘RGUZMAK
Kimki, o‘zluk imoratin buzdi, Bo‘ldi naqdi fano aning muzdi.
Ul imoratni buzmayin solik Bo‘la olmas bu naqdg‘a molik. 42 QONI’ VASFIDAKIM, «ALQANO’ATU KANZUN LO YuFNO» MAZMUNI BILA AMAL QILUR Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 389
VA HAR NYeChA NAF’ TOPSA QANOAT QILMAS
Qanoat go‘shasin tutqilki, chun anqo bu da’b etti, Anga qushlar ichinda qurb qofida nishimandur.
Chu parvoriy tovug‘ning og‘zi tinmas tu’madin garchi, O‘lar oxir anga avval katak zindoni maskandur. 43 YuRUShDA OTLARI ZA’FI TA’RIFIDAKIM, MUAMMO IChIDAGI OTDYeK PAYDO EMAS ERDILAR
Bu yurushda iki ulog‘im bor, Lek bormen sipohiyliqda yayoq.
Iki shatranj otidek birisi Ko‘tara olmay o‘z yeridin oyoq.
Chopsa shatranj xonasi xatidin. Biri rangi qoradurur, biri bo‘z,
Sekrimaklik alarg‘a behad shoq. Qora yerdur dag‘iyu bo‘z tufroq. 44 UL IMOM BOBIDAKIM, NAMOZ QILMOQDIN MAQSUDI JAMOATDIN O‘ZNI MUMTOZ QILMOQ ERDI
Turfa ish ko‘rkim, falon har vaqtkim, qilg‘ay namoz, Anda bir ish, g‘ayri nomashru’, zohir bo‘lmag‘ay.
Gar qiyomu gar qiroat, gar rukuu gar sujud, Har ne qilg‘ay biri o‘z yerinda sodir bo‘lmag‘ay
Bo‘lmag‘ay hozir jamoatqa vale yolg‘uz dag‘i, Qilmag‘ay to bir jamoat anda hozir bo‘lmag‘ay.
Bovujudikim, jamoat aylagaylar barcha hazl, To imomat qilmag‘ay osudaxotir bo‘lmag‘ay. 45 TUS MAZORLARI BOBIDAKIM VAYRONADA GANJI MADFUNG‘A, BALKI SADAF IChRA DURRI MAKNUNG‘A MUShOBIHDURLAR
Avliyoullah mazori Tus vayroni aro Ko‘pturur, yo‘q bok agar tavfida ko‘rsa kimsa ranj, Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 390
Munchakim vayrona kezdim ganj bir ham yo‘q edi, Buyla vayron kim ko‘ruptur anda madfun muncha ganj.
Falon kotib ar xatni mundoq yozar, Bu mansabdin ani qo‘parmoq kerak.
Yuzin nomasidek qora aylabon, Qalamdek boshin dag‘i yormoq kerak.
Qoradin qorag‘a beribon uloq, Qalamravdin ani chiqarmoq kerak. 47 KOMIL QALAMZAN SO‘ZIDAKIM, TA’RIFI LOZIM KYeLGAYKI, QALAM TILIN BILUR KIShI ANI BILGAY
Qiblat-ul-kuttobkim, derlar ani Sulton Aliy, Kim qazo qilki masallik xomasi yozmas g‘alat,
Qaysi qit’amniki yozdi bordi andin she’rlik, El solurlar juzvdong‘akim, erur bir qit’a xat. 48
XOKSORLIG‘IG‘A BOIS
Himmat ahliki erur tuzluk aro sarv kebi, Dahr bo‘stonida sarsabzduru ozoda.
Ulki, su yanglig‘ erur past nihodu kajrav, Chekib afg‘on anga tinmaslig‘ erur omoda. 49 DILBASTALIG‘ MAN’IDAKIM VASL NAF’I JON TORTMOQDURU HAJR SARSARI JON BYeRMAK
Ey Navoiy, kishiga berma ko‘ngul, Agar ul hurdurur, yo‘qsa pariy,
Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 391
Vasli naf’i buki, chekkaysen jon, O‘lturur, lek firoqi zarari. 50 QALAMINING SIYaHKORLIG‘INING BYeROHLIG‘I VA O‘ZINING SIYoHRO‘LIG‘INING UZRXOHLIG‘I
Ilohiy, ul raqamekim, chekibdurur qalamim, Min-ash-sharorati av g‘ayriho farartu ladayk.
Agar xud o‘lsa malih ajri rahmatingdur aning, Va lav yakunu qabihan, fa-minhu, tubtu ilayk. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 392
RUBOIYLAR
Subhonallohi xoliqi z-ul-majdu alo Kim, andin erur to‘la xalo birla malo. Gar mehr aning misli degaylar uqalo, Mehr ollida zarra yanglig‘ o‘lg‘ay masalo.
Ko‘k po‘yavu sayr ila talabgor sanga, Kun sorg‘oribon ishqda bemor sanga. Oy dog‘ ila qulluq aylab izhor sanga, Tun anjumi naqdidin xaridor sanga.
Yo rabki, inoyatingni yor ayla manga, Yo‘qluqqa hidoyatingni bor ayla manga, Ham kahfi kifoyatingni dor ayla manga, Ham durri inoyating nisor ayla manga.
Shoheki falak sori chu mayl o‘ldi anga, Ko‘k zarfi socharg‘a nur kayl o‘ldi anga, Aflok shahi tobeu xayl o‘ldi anga, Balkim, yeru ko‘k xayli tufayl o‘ldi anga.
Jonimdag‘i «jim» ikki dolingg‘a fido, Andin so‘ng «alif» toza niholingg‘a fido, «Nun»i dag‘i anbarin hilolingg‘a fido, Qolg‘an iki nuqta ikki xolingg‘a fido.
Bu qosid ishim ohu fig‘on ayladilo, Bu ruq’a tanimni notavon ayladilo. Bu sa’b xabar ichimni qon ayladilo, Bu qonlig‘ ichim haloki jon ayladilo.
Uylansa birav toriy o‘lub nakbat anga, Makkoraki, qaltabon surar shahvat anga. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 393
Zisht ersa gar eldin yoshurur rahmat anga, Xo‘b ersa gar elga ko‘rguzur la’nat anga. 8
Kim bo‘lsa bu motamkadadek olam aro, Sayr aylasa g‘amsirishtlik odam aro, Gar odam erur bo‘lsa keraktur g‘am aro, Olamda esa, bo‘lsa kerak motam aro.
Ishqingda necha zor bo‘lay furqat aro, Yetsam xush erur bazminga bir ishrat aro. Ko‘z ikki yuzungdin olmasam suhbat aro, Ikki taboningdin uylakim xilvat aro.
No‘sh aylar emish qadahni jonona to‘la, Soqiy, manga tut jomi harifona to‘la. Quy, gar xud erur sipehr paymona to‘la, Har nechaki, xoliy etsam, et yona to‘la.
Nomangki, tirikligimdin uldur matlub Ochib o‘qug‘ach bir necha lafzi marg‘ub, Ko‘p to‘lg‘anib ashk ichra o‘zumdin bordim, Ul nav’ki, su ichiga tushkay maktub.
Nomangki, erur boisi iqbolu tarab, Yetkursa tarab meni hazing‘a ne ajab. Yolg‘uz mendin ketarmadi ranju taab Kim, bo‘ldi base xalq hayotig‘a sabab.
Bir aybg‘a garchi xalq qilg‘ay mansub, Faqr ahlidin iztirob emastur mahsub Sidq ersa xud etmak kerak o‘z fe’lini xo‘b Kizb ersa, malomat dag‘i bordur matlub.
Su ko‘zgusini bog‘ aro aylarda shitob, Siymob qilur erdi taharruk bila tob. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 394
Day qildi bu simobni andoq ko‘zgu Kim ko‘zgu aning qoshida bo‘lg‘ay siymob. 15
Vasling bo‘lubon jong‘a muyassar, yo rab, Chehrang qilibon ko‘zni munavvar, yo rab, Nutqung sochibon bazmda gavhar, yo rab, Yo rabki, ijobat aylagil har «yo rab».
Mahbubdurur gulu visoli matlub, Ko‘rmak ani gulbun uzra bilgil mahsub. Bazm ichra uzub keturgan ermas marg‘ub, Ul nav’ki majlis ichra o‘lgan mahbub.
Ey ulki, so‘zung tushti habib ollida xo‘p, Mendin yo‘lig‘a boshing qo‘yub, tufrog‘in o‘p Ahbobg‘a ham birin-birin xidmat etib, Arz ayla, niyoz ila duo ko‘ptin-ko‘p.
Gardun uza bazm uchun maqom ayladi tut, Ul bazmda xurshidni jom ayladi tut. Ul jom ila ishratni mudom ayladi tut, Oxir dami yer quyi xirom ayladi tut.
Gar oshiq esang zebu takallufni unut, Yaxshiyu yomon ishda taxallufni unut. O‘tkan gar erur yomon taassufni unut, Kelgan gar erur yaxshi tasarrufni unut.
Ey ishq, aning ko‘yida tavfi haram et, Bizni dag‘i ul tavfg‘a boshla, karam et, Bir doyira ko‘yi tegrasida raqam et, Gar chiqsa oyog‘im raqamingdin, qalam et.
Chun xanjari hajring manga qat’ etti hayot, Bori g‘amu darding o‘qini tinmayin ot Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 395
Kim, oncha qovursun par o‘lub butsa qanot, Toyir bo‘lubon yetkamen oxir sanga bot. 22
Bo‘ldi mening o‘lmagimga savdo bois, Savdog‘a havoyi jomi sahbo bois. Sahbog‘a dag‘i dayru chalipo bois, Bu barchag‘a ul dilbari tarso bois.
Ko‘nglumni olibdur ul shahi sabzdavoj, Kim g‘amza bila olur mamolikdin boj. Boshi uza mamlakat xiroji bir toj, Toji uza gavhari mamolikka xiroj.
Kunduz ko‘rsang o‘zungni mahzun, qadah ich, Andoqki, quyosh ravshanu mavzun qadah ich. Ul damki, quyosh botti, shafaqgun qadah ich, Jomingni qilib nechukki gardun, qadah ich.
Gul vaqti muyassar o‘lsa gulfom qadah, Andin so‘ng tutsa bir gulandom qadah. Man’ aylasa barcha ahli islom qadah, Qofirmen agar qilmasam oshom qadax
Ruhumg‘aki maydin erdi har lahza futuh, Nosih tili nishi qildi ani majruh. May loyini marham qilayin shomu sabuh, Ul vaqtqachaki, toza bo‘lg‘ay manga ruh.
Qo‘rqutma meni tamug‘din, ey zohidi yax, Jannat manga bo‘lg‘usi debon urma zanax Kim, do‘zax aning yodi bila jannat erur, Jannat bori sening biladur do‘zax.
Ruxsori uza xollarin ul dilband, Ochti chu meni ko‘rdi base hojatmand. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 396
Ayshimg‘a yomon ko‘z etmagan emdi gazand, Xossaki, ul-o‘q bo‘lubtur o‘t uzra sipand. 29
Yoshimg‘a bag‘ir qoni chu erdi monand, Ko‘z asradi yoshdek bo‘lub andin xursand. Turmadi ko‘zumda yetkach ul sarvi baland, Bo‘lmas kishi farzandi kishiga farzand.
Ko‘nglum saydi uzub ulustin payvand, Sargashtasifatlig‘ bila erdi xursand. Qullobi muhabbating yana soldi kamand Saydeki, uzub edi rasan, ayladi band.
Ey sharbati la’ling obi hayvondin alaz, Hayvon suyini qo‘yki, chuchuk jondin alaz. Ne jondin alaz, ne obi hayvondin alaz Kim, harneki yo‘q, andin alaz, andin alaz.
Budur tilagimki ulki, ma’budung erur, Tutqay seni ul yonki, sening sudung erur. Ko‘nglungga yeturgay ulcha behbudung erur, Ilgingga keturgay ulcha maqsudung erur.
Gul zikrin eshiturmenu yo‘q guldin asar, Bu bog‘ eshigidin istaram oncha guzar Kim, topmasa gul jamolidin bahra nazar, Bore isidin yetsa dimog‘img‘a xabar.
Soqiy, badanimni notavon etti xumor, Ko‘nglumni qadahdek to‘la qon etti xumor. Har uzvuma yuz ranj ayon etti xumor, Tutqil qadaheki, qasdi jon etti xumor.
Mulk ochqali har xusravi oliymiqdor, Insofu adolatu saloh etsa shior. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 397
Fath o‘lg‘ay aning nihoyati oxiri kor, Alminnatu lillahki, sanga barchasi bor. 36
Ko‘zum uchadur, magarki yorim keladur, Es har dam ozar, magar nigorim keladur. Yo bodiyayi firoq sayrida qilib, Yuz marhala qat’ shahsuvorim keladur.
Oshubki ul ko‘z tarfi aylanadur, Bog‘labsenu jon bu darddin o‘rtanadur. Yo g‘oyati usruklug‘idin bulg‘anadur, Ul mast kebiki, bulg‘anur bog‘lanadur.
Ag‘yor ila juft berma fardim bor Kim, furqati za’fida ruxi zardim bor. Gar dardidin ohi g‘ussa parvardim bor, Man’ aylama, ey rafiqkim, dardim bor
Har lahza ko‘ngul g‘amingda mahzun bo‘ladur, Mahzunlug‘i lahza-lahza afzun bo‘ladur. Savdo anga yuz onchaki, Majnun bo‘ladur, Yuz muncha desam ham ne ajab chun bo‘ladur.
Ey bodi sabo, aylasang ul sari guzor, Jon birla ko‘ngulni topshuray olg‘ach bor. Ko‘nglumni itiga tu’ma qilg‘il zinhor, Jonimni dag‘i oyog‘ig‘a anla nisor.
Ey jism, aning ko‘yini paydo qilako‘r, Ey ko‘ngul, o‘shul ko‘yni ma’vo qilako‘r. Ey ko‘z, sen aning yuzin tamosho qilako‘r, Ey ashk, aning ko‘yi sari oqilako‘r.
Eldin qochib ulki, tutsa tog‘ ichra qaror, Sovug‘da yeri bu tog‘ning javfida g‘or. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 398
Issig‘da makoni andakim, yotmish qor, Olam elining shahlig‘idin bor anga or. 43
Andin berikim, qoshimda yorim yo‘qtur Hijronida juz nolayi zorim yo‘qtur. Dasht o‘zra quyun kebi qarorim yo‘qtur, Sargashtaligimda ixtiyorim yo‘qtur.
Har garmraveki, bo‘lg‘ay ul koshifi roz, Maqsud qarimi sari qilg‘ach parvoz. Tong yo‘q falak uzra aylabon jilvayi noz, Na’layni malakka bo‘lsa mehrobi namoz.
Olam bor emish, Navoiyo, sho‘rangiz, Olamdag‘i el boshtin-ayog‘ rangomiz. Ishq istar emish seni adam Misri sari, Borg‘ilki, erur el tilagan yerda aziz.
Ahbob dengizki, xonumondin tama’ uz, Ne xonu ne mon, kavnu makondin tama’ uz. Ne kavnu makon, jonu jahondin tama’ uz, Lekin demangiz muniki, andin tama’ uz.
Jondin seni ko‘p sevarmen, ey umri aziz, Sondin seni ko‘p sevarmen, ey umri aziz. Har neniki, sevmak andin ortuq bo‘lmas, Andin seni ko‘p sevarmen, ey umri aziz.
La’lingni qilib nuktasaro, ey qorako‘z, Ishq ahli hayotig‘a yaro, ey qorako‘z. Chekma yana surma ko‘z aro, ey qorako‘z, El qonig‘a qilma ko‘z qaro, ey qorako‘z.
Ul ko‘zki, dame bo‘lmadi sog‘, ey qorako‘z, Qonimdin ichar mudom ayog‘, ey qorako‘z. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 399
Bilmonki erur anga qarog‘, ey qorako‘z, Yo mast edi qo‘ydi toza dog‘, ey qorako‘z. 50
Jonbaxsh labing chashmayi hayvonmu emas?! Hajridin aning ichim to‘la qonmu emas?! Har qatrayi qon la’li Badaxshonmu emas?! Har porayi la’li javhari jonmu emas?!
Gar oshiq esang, mehru vafo qilma havas, Dard istavu daf’ig‘a davo qilma havas, Hijronu visol mutlaqo qilma havas, Dildoringdin g‘ayri rizo qilma havas.
Mahbubqa e’timod qilmoq bo‘lmas, Andin talabi murod qilmoq bo‘lmas. Ko‘zning qorasin midod qilmoq bo‘lmas, Gar bo‘lsa bitig savod qilmoq bo‘lmas.
Ham savmaa kunji shayxi tarrorg‘a bas, Ham shayx yuzi zohidi hushyorg‘a bas. Ham dayrda mastlig‘ meni zorg‘a bas, Ham mug‘bacha vasli joni bemorg‘a bas.
To subh xuruse uyg‘anib urdi nafas, Xuffosh qanot ochqucha may qilma havas, Chun valvala chekti ko‘y aro tabli asas, May ich anga tegrukim, yetar savti jaras.
G‘urbatda g‘arib shodmon bo‘lmas emish, El anga shafiqu mehribon bo‘lmas emish. Oltun qafas ichra gar qizil gul butsa, Bulbulg‘a tikandek oshyon bo‘lmas emish.
Ul durri saminki, bor edi ko‘zuma yosh, Aylarda ajal anga jafo rasmini fosh. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 400
G‘am tirnog‘idin qilib qarog‘imni xarosh, Yashurg‘ay edim ani ko‘zum uyida kosh. 57
Yo‘q bodayi vasl, obi hayvon ul emish, Ahbob muloqoti dema, jon ul emish. Gardun g‘amu ranj suvratin naqsh etsa, Jon chehrasi atrofig‘a hijron ul emish.
Yillar tutubon shayx maqolotig‘a go‘sh, Ne ko‘ngluma zavq yetti, ne jonima jo‘sh. Jonimg‘a navo soldiyu ko‘nglumga xurush, Bir jur’a bila mug‘bachayi bodafurush.
Sharbat manga xunobu g‘izo g‘am bo‘lmish, Bistar tufrog‘u oh hamdam bo‘lmish. Holimg‘a xaloyiq ishi motam bo‘lmish, Sensiz o‘larim sa’b edi, ul ham bo‘lmish.
Soqiy, meni xorxordin ayla xalos, Gul-gul yuzung och, bahordin ayla xalos. Yo may beru intizordin ayla xalos, Yo o‘lturubon xumordin ayla xalos.
Ber jomu ol, ey mug‘bacha, jonimni evaz, Qo‘sh tutqilu, ol ikki jahonimni evaz. Ani sumururda qatrae tomsa agar, Sen ham to‘k aning o‘rnida qonimni evaz.
Kim istasa saltanat, saxodur anga shart, Har va’daki aylasa vafodur anga shart. Kim faqr talab qilsa, fanodur anga shart, Ollig‘a nekim kelsa, rizodur anga shart.
Bu davrda yo‘q sen kebi xushxon hofiz, Huffoz aro sarhalqayi davron hofiz. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 401
Qur’ong‘a sen o‘lg‘an kebi yakson hofiz, Bo‘lsun sanga barcha ishda Qur’on hofiz. 64
Kim aylasa soqiyi gulandom tama’, Ilgidin aning sog‘ari gulfom tama’. Andin so‘ng agar taqvoyu islom tama’, Aylar esa, gul mardak erur xomtama’.
Ul damki, quyosh ayladi mag‘ribqa ruju’, Gar suhbat o‘shul quyosh bila topsa vuqu’. Xushtur qilmoq jom quyoshig‘a shuru’, Ul damg‘achakim, qilur quyosh jomi tulu’. 66
Mug‘ dayrida dast bersa bir lahza farog‘ Kim, mug‘bacha ishqidin qizig‘ bo‘lsa dimog‘. Ul tutsa mug‘ona lahn ila har dam ayog‘, Bosh olsam oyog‘idin kerak boshima dog‘.
Bir gul g‘amidin dedim qo‘yay bag‘rima dog‘, Borgaymu debon atri dimog‘img‘a farog‘, Borgin chu mulavvas ayladi bum ila zog‘, Emdi ani islamakka yuz hayf dimog‘.
Berding manga dayr aro iqomat, ey mug‘, Tuttung qadahi mayi malomat, ey mug‘. Bu ishni xud aylading karomat, ey mug‘, Yo rabki, hamisha bo‘l salomat, ey mug‘.
Nomang yetibon topti ko‘ngul izzu sharaf, Har lafzi bo‘lub murod durrig‘a sadaf. Har satri alam cherigining daf’i uchun, Iqbol sipohidin chekibon bir saf.
Soqiy, badanimni qildi g‘am tiyg‘i shikof, Qonim bori oqti, tutma o‘zungni maof. Alisher Navoiy. G‘aroyib us-sig‘ar www.ziyouz.com kutubxonasi 402
Tutqil badali moyatahallal mayi-sof, To mast qilay g‘am cherigi birla masof. 71 Yuz mehnatu g‘am ko‘ngluma yetkurdi firoq, Jonimg‘a balovu dard o‘qin urdi firoq. Jismimni fano o‘tig‘a kuydurdi firoq, Chun kuydi, kulini ko‘kka sovurdi firoq.
Download 2.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|