Akbar bahromov shavkat sharipov manzura nabiyeva

O‘LKAMIZ TOG‘LARI TABIATI
O‘zbekiston hududining sharqiy qismi 
tog‘lik lardan iborat. Qishda tog‘larga qalin 
-
gacha boradi. Bahorda kun lar isishi bilan qorlar eriy 
boshlaydi. Yoz bo‘yi, hatto kuzda ham qorlarning 
erishi davom etadi.
Shunday baland tog‘ cho‘qqilari borki, unda-
gi qorlar erib tugamaydi. Bunday joylar doimiy
muzliklarni hosil qilgan.
Tog‘lardagi erigan muz va qorlar jilg‘alarni, ular 
yig‘ilib irmoqlarni hosil qiladi. Irmoqlar bir-biri bilan 
qo‘shilib, daryoni vujudga keltiradi. O‘lkamiz hudu-
didagi barcha daryolar shu tarzda tog‘dagi muz va 
qorlarning erishidan hosil bo‘ladi. Tog‘lar o‘lkamizni 
suv bilan ta’minlab turadigan manbadir.
O‘zbekiston hududidagi tog‘larning etagi turli o‘sim-
liklar bilan qalin qoplangan. Balandlikka ko‘tarilgan 
sari o‘simlik turlari ham o‘zgarib boradi. 

---

42-rasm. Tog‘ yonbag‘irlarida o‘sadigan o‘simliklar: 
1
2
3
9
10
11
12
13

---

43-rasm. Tog‘ yonbag‘irlarida o‘sadigan o‘simliklar (davomi): 
1
2
3
9
10
11
12

---

44-rasm. O‘lkamiz 
tog‘laridagi lolalar. 
45-rasm. Tog‘lardagi terak aralash 
yong‘oqzor.
tog‘ yonba g‘irlarida afsonak, rovoch, sariq marma-
rak, nor shirach, kobra shirach, tog‘beka, oq gulxay-
ri, sigirquyruq, tog‘turbid, sariqbosh, sha shir, kallak-
chali to‘ng‘izbosh, kiyiko‘t, oq tobulg‘i kabi o‘simliklar 
o‘sadi. Bunday balandlikda do‘lana, tog‘olcha, 
na’matak, bodom, xandonpista kabi o‘simliklar uch-
Tog‘ yonbag‘irlarida turli xil tog‘ lolalarini ham 
archa, yong‘oq, qayin, terak kabi daraxtlar o‘sadi. 
qiziltikan, alp lolasi va boshqa o‘simliklar o‘sadi.
Tog‘ o‘simliklari cho‘l va adir o‘simliklariga qara-
ganda ancha turli-tuman bo‘lib, dorivor o‘simliklar 
ham talaygina. Ular dori-darmon tayyorlashda muhim 
xomashyo hisoblanadi. Tog‘rayhon, bo‘znoch, tirnoq-

---

46-rasm. O‘lkamiz tog‘larida uchraydigan ilon turlari: 
1
2
3
gul, arslonquyruq kabi ko‘plab dorivor o‘simliklar tog‘ 
yonbag‘irlarida keng tarqalgan. Bunday joylarda do-
rivor o‘simliklardan oqilona foydalanish, ularni muho-
faza qilish va ko‘paytirish uchun maxsus xo‘jaliklar 
tashkil etilgan.
Tog‘ o‘simliklari orasida zaharlilari ham bor. Shu-
ning uchun notanish o‘simliklarning mevalarini totib 
ko‘rish, begona gullarni hidlash mumkin emas. Za-
harli o‘simliklardan ehtiyot bo‘lish kerak.
O‘lkamiz tog‘lari hayvonot dunyosiga ham boydir. 
Tog‘ yonbag‘irlaridagi toshlar orasida chipor ilon, 
adirlarda ham uchraydi. Tog‘larda kapchabosh ilon 
va qalqontumshuq ilon ham hayot kechiradi. Ilonlar 
qurbaqa, kaltakesak, qushlar bilan oziqlanadi. 
Tog‘ va unga yaqin hududlarda kaklik, lochin, 
Ular maysalar, hasharotlar, sichqon va kalamushlar, 
ilonlar, o‘lgan hayvonlarning go‘shti bilan oziqlanadi. 
lar, shuningdek, kiyik, oq tirnoqli ayiq, qor barsi
(ilvirs), qor qoploni, malla sug‘ur, to‘ng‘iz yashaydi. 

---