Akbar bahromov shavkat sharipov manzura nabiyeva

1. Quyosh nurlari nima uchun Yer yuzining ham-
ma joyiga bir tekisda tushmaydi?
2. Quyosh nurlari qaysi tomonga kamayib boradi?
3. Tabiat zonasi nima?
4. Nima uchun cho‘llarda yashaydigan odamlar 
ko‘chmanchi bo‘ladi?
5. Dasht zonasida o‘t o‘simliklar nima sababdan 
qalin bo‘ladi?

---

30-rasm. Cho‘l qumlari turli shakllarni
hosil qiladi. 
31-rasm.  
Taqir. 
O‘ZBEKISTON CHO‘LLARI TABIATI
Yer yuzining ayrim issiq joylarida juda 
kam yog‘in yog‘adi, harorat esa juda yu-
qori, oqar suvlar ham yo‘q. Bunday joylar 
qurg‘oqchil bo‘lib, o‘simlik lar yaxshi rivoj lanmaydi. 
cho‘l 
Cho‘l qumli, gilli yoki toshli bo‘ladi. Qumli cho‘lda 
sha mol qumlarni suradi, ba’zida do‘ngliklarni hosil 
qiladi. Bunday do‘nglik barxan deb ataladi. Shamol 
tufayli turli shakl lar vujudga keladi (30-rasm). 
Gilli cho‘llarda qotgan va yorilib ketgan joylar-
da turli shakllarni hosil qilgan taqir yerlar mavjud 
(31-rasm).
Cho‘l qurg‘oqchil va havosi issiq bo‘lgani
uchun o‘sim liklar kam o‘sadi. O‘t o‘simliklar, asosan, 

---

biroz yom g‘ir yog‘adigan bahor boshlarida o‘sib, 
qurg‘oqchil yozda qurib qoladi. 
Saksovul, yantoq kabi o‘simliklar qurg‘oqchil sha-
roitga moslash gan. Bu o‘sim liklarning ildizi juda 
uzun bo‘lib, yerosti suvlaridan to‘yinadi. 
O‘zbekiston hududining yarmiga yaqinini cho‘llar 
egallagan. O‘lkamiz hududida Qizilqum, Ustyurt, 
Mirzacho‘l, Qarnobcho‘l, Qarshi cho‘llari mavjud. 
yog‘maydi. Keng cho‘llar ustida issiq shamol esib, 
o‘zi bilan qum va changlarni olib keladi. Bunday 
sharoit o‘simlik va hayvonlar uchun halokatlidir.
O‘lkamiz cho‘llarida bahor boshlarida va kuz oxir-
larida oz miqdorda yomg‘ir yog‘adi. Qishda havo 
harorati 20 °C gacha sovuq bo‘lib, qor yog‘adi. 
Cho‘llarda yantoq, shuvoq, tereskan, jung‘or gul sap-
sari, nashtarbarg, merendera, cho‘l yulg‘uni, sassiq-
qavron, saksovul, juzg‘un, quyonsuyak, oqtikan kabi 
o‘simliklar o‘sadi (32-rasm). Cho‘llarning ayrim, qulay 
joylarida oqtikan, isiriq, oqquray, qizilmiya kabi dorivor 
o‘simliklar ham bor.
bizg‘ildoq, qironqara, tuvaloq, qirg‘iy, ilonxo‘r burgut, 
qoraqush kabilar uchraydi (33-rasm).
Cho‘lda yirik hayvonlar dan jayron, oqquyruq, qu-
lon, tulki, chiyabo‘ri, qum mushugi kabilar yashay-
di. Mayda hayvonlardan esa qo‘shoyoq, toshbaqa, 
tipratikan, yumronqoziq, kaltakesak, ilonlar ko‘p 

---

32-rasm. O‘lkamiz cho‘llarida o‘sadigan o‘simliklar:
1
2
3
9
10
11
12

---