Акрам исмоилов

даражасини кўрсатади. 
Иккинчи бахтсиз ҳодисаларнинг мураккаблик коэффициенти деб 
юритилади ва қуйидаги нисбат билан аниқланади; 
К
м
= Я/Б
бунда, Я—бахтсизлик туфайли ишга яроқриз кунлар миқдори: Б—
эса жами бахтсизликлар сони. 
Учинчи коэффициенг бахтсизликларнинг умумий кўрсаткичи 
дейилади ва олдинги шакл коэффициентининг кўпайтмасидан иборат, 
яъни 
К
м
= К
д 
Х К
м
= Я/И - 1000 
Тўртинчи кўрсаткич энг оғир бўлиб, ўлим ёки бутунлай 
ногиронлик билан тугаган бахтсизликларни ифода этади, яъни
Ф
о
=У
н
/Б100%
бунда, У—ўлим ёки ногиронлик билан тугаган бахтсизликлар; 
Б—жами бахтсизликлар сони. 
Мавжуд тартибга кўра қуйи ташкилотнинг меҳнат хавфсизлигини 
таъминловчи бўлим ходимлари бахтсиз ҳодисалар ҳаддан юқори 
ташкилот олдида ҳар 6 ойда 1, яъни йилда 2 марта ҳисобот бериб 
турадилар. Бунинг учун шикастланишга боғлиқ воқеалар ф -9г, касб 
касалликларига эса ф-4з шакллари 2 нусхада тўлдирилади. 
Ҳар қандай жисмоний меҳнат жараёнида ишлаб чиқариш 
муҳитининг одам организмига салбий таъсири бўлади, чунки 
мушакларнинг куч таъсирида узайиб қисқариши кўп маротаба 
такрорланиши эвазига марказий асаб толаларида зўриқиш ҳосил бўлади. 
Шу сабабли, меҳнаткашнинг хавфсизлиги таъминланмаган шароитда 
ишлаш марказий асаб тизимини тезда толиқишига ва бутун вужудни 
чарчашига олиб келади. Бунинг натижасида одамнинг сезувчанлиги ва 
ишлаш қобилияти кескин пасайиб боради. 
Зарарли меҳнат шароитининг сурункали таъсиридан киши 
саломатлиги кескин-аста ёмонлашиб бораверади, (кўриш ва эшитиш 
қобилиятининг пасайиши, титроқ касали, руҳда толиқиш ва х,к.). Бунинг 
натижасида одамнинг ижобий меҳнати, киши қобилияти қисман ёки 
буткул йўқалиб боради. Бу ҳол касб касаллиги деб юритилади. 
Ходимларнинг соғлигига бевосита таъсир кўрсатувчи омиллар қаторига 
мехнат шароити, иқлим шароити, иш жойидаги зарарли шовқин ва 

---

91 
тебранишлар, ёруғликнинг етишмаслиги, зарарли чанг ва газларнинг 
меъёридан ошиб кетганлиги ва бошқалар киради. Буларнинг инсон 
саломатлигига салбий таъсири олдини олиш тадбирларини белгилаш 
билан ишлаб чиқариш санитарияси ва гигиенаси фани шуғулланади. 
Меҳнат жараёнида турли вазиятда одамга ҳар хил салбий омиллар 
таъсир қилади. Буларни ишлаб чиқариладиган зарарли омиллар деб 
юритилади ва уларнинг инсонга узоқ таъсири натижасида пайдо бўлган