Акрам исмоилов

 
2.3. Касб касалликларини ўрганиш усуллари 
Корхоналарда бахтсиз ҳодисалар ва уларни келтириб чиқарувчи 
хавфли ҳолатлар бахтсиз ҳодисаларнинг келиб чиқишига сабаб бўладиган 
омилларни йўқотиш мақсадида аниқланади. Бу ишлар асосан оқилона 
усулларни қўллаш, бахтсиз ҳодиса ва касб касалликларининг келиб 
чиқишидан ҳоли бўладиган иш шароитини ташкил қилиш ҳисобига амалга 
оширилади. 
Бахтсиз ҳодисалар сабабларини аниқлаш учун асосан икки усулдан 
фойдаланилади. 
1. Статистик усул. Бу усул бахтсиз ҳодисаларнинг умумий 
статистик ҳисобга олинган жароҳатланиш материалларини таҳил қилишга 
асосланган. Мазкур усул жароҳатланишни таҳлил қилиш учун ҳам асосий 
материал бўлишдан ташқари, бахтсиз ҳодисаларни камайтириш чора-
тадбирларини кўриш учун амалий маълумот беради. Бу усул билан 
жароҳатланишни аниқловчи частота коэффициенти ва жароҳатнинг 
оғирлиги коэффициентининг ўртача кўрсаткичини олиш мумкин.
Бахтсиз ҳодисаларнинг такрорланиш коэффициентини, 1000 та 
ходим ҳисобига, маълум вақт давомида корхонада келиб чиққан бахтсиз 
ҳодисаларнинг ўртача миқдорини қуйидаги формула орқали аниқланади. 
К=Р/Т.1000 
Бунда Р — маълум вақт ичидаги жароҳатланганлар сони; Т—шу 
вақт ичида корхонада ишлаган ходимлар сони. Жароҳатланиш 
коэффициенти қайси корхонада бахтсиз ҳодисалар кўпроқ вужудга 
келаётганлиги ҳақида маълумот беради. 
Бахтсиз ҳодисанинг оғирлик коэффициентини, яъни ҳар бир 
жароҳатланишнинг ўртача йўқотилган иш кунлари ҳисобини кўрсатувчи 
К ни қуйидаги формула билан аниқлаш мумкин.
К=П/Р 
Бунда П —ҳамма бахтсиз ҳодисага учраганлар томонидан 
йўқотилган иш кунлари сони; Р — шу даврда бахтсиз ҳодисага учраганлар 
сони. 
Шуни айтиб ўтиш керакки, бу кўрсаткич ҳақиқий оғир 
жароҳатланиш белгиларини кўрсата олмайди, чунки унинг таркибига 

---

26 
ногиронлик ва ўлим билан тугаган бахтсиз ҳодисалар киритилмаган, улар 
алоҳида ҳисобга олинади. 
Статистика усулини иккига бўлиб қараш қабул қилинган: булар 
гуруҳ ва топографик усуллардир.